ΤΟ Φ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ
20/4/2005, Εργαστήριο του Πορφύρη, Κέρκυρα
1/2/2004 Γλυφάδα
«Το ελατήριο υπακούει σε συγκεκριμένους κανόνες αν το τεντώσεις μέχρι σε κάποιο σημείο. Μετά από αυτό το οριακό σημείο, αν το τεντώσεις και άλλο παύει να είναι ελατήριο, καταστρέφεται, γίνεται κάτι άλλο που υπακούει σε άλλους νόμους… Το πέρασμα από τις μικρές ποσοτικές μεταβολές στην ποιοτική μεταβολή.»
Θα έχουν περάσει ήδη δυο μήνες από εκείνο το απόγευμα που σκεφτόμουν τον Ρενέ Τομ και την θεωρία του, που την ονόμασε εύστοχα Θεωρία των Καταστροφών, βλέποντας τις σταγόνες από το φάρμακο να στάζουν μία μία μέσα από το σωληνάκι στην φλέβα μου. Περίμενα υπομονετικά να τελειώσει και αυτή η τρίτη και τελευταία φάση στο σχήμα της θεραπείας που μου σχεδίασε ο γιατρός για να καταστρέψει τον κάβουρα που φώλιασε στο στομάχι μου. Σε όλο το προηγούμενο διάστημα με έκανε να καταλάβω ότι πρέπει να αποδεχτώ τη νέα κατάσταση της υγείας μου και να συνηθίσω από εδώ και πέρα σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. Δεν είπε μέχρι που φτάνει αυτό το «από εδώ και πέρα», δεν ήξερε, ήταν ειλικρινής. Του είχα ζητήσει να είναι εκεί να με στηρίζει, να κάνει ότι μπορεί για να μη πονάω και να με βοηθήσει να αντιμετωπίσω με αξιοπρέπεια ότι είναι να γίνει μέχρι το τέλος. Τα έβαλε και αυτά στο σχήμα, αυτή ήταν πραγματικά η θεραπεία του άλλωστε. Να είναι αυτή η σταγόνα ή η επόμενη που θα κάνει την αλλαγή; Δεν καταλάβαινα καμία αλλαγή, στην επόμενη ίσως μονολογούσα.
Μικρές αλλαγές γίνονται κάθε μέρα, κάθε στιγμή, δεν καταλαβαίνει κανείς ότι έγινε κάτι διαφορετικό, τόσο μικρές αλλαγές. Αλλαγές στον τρόπο που μιλάει ένας στον άλλο και πόσο του μιλάει, μια λέξη λιγότερη κάθε μέρα. Αλλαγές σε αυτά που σκέφτεται, μικρές ανεπαίσθητες αλλαγές, κάποια μέρα ξυπνάει και δεν τον γνωρίζει ούτε τον δίπλα ούτε τον εαυτό του. Χάνονται όλα, λες και έπεσαν σε εκείνες τις σκουληκότρυπες στα περίεργα επίπεδα του Ρενέ Τομ που ορίζουν τις ποσοτικές μεταβολές και βρίσκονται ξαφνικά δίπλα σε κάποιον άλλον, σε κάποιο άλλο επίπεδο με άλλες τρύπες, να μετριούνται όλα με διαφορετικά μέτρα και σταθμά. Δύσκολο να καταλάβεις αυτές τις καθημερινές μικρές ποσοτικές αλλαγές, κάποια στιγμή να ‘σου η έκπληξη που η θεωρία την λέει καταστροφή, το προηγούμενο μεταλλάσσεται σε κάτι τελείως διαφορετικό χωρίς να προειδοποιήσει.
Ένα αιώνα πήρε στους μαθηματικούς να φτιάξουν μοντέλα για να περιγράψουν αυτή την χαοτική σχέση ανάμεσα στην ποσοτική μεταβολή με την αναπόφευκτη ποιοτική που φέρνουν αυτές οι μεταβολές. Βάλθηκαν αμέσως μετά να προσπαθούν να εξηγήσουν με αυτά τα μοντέλα που έφτιαξαν το κάθε τι, να προσπαθούν να προβλέψουν τις οικονομικές κρίσεις, την ευστάθεια στο πλοίο, την γέννηση ενός καρκινικού κύτταρου, τις κοινωνικές επαναστάσεις ή την στιγμή που αλλάζει η πορεία που κάνει το φύλλο όταν πέφτει από το δένδρο το φθινόπωρο. Λίγες ώρες πήρε στο Γαλλικό κόμμα να διαγράψει τον Τομ γι’ αυτές του τις θεωρίες που προέβλεπαν την αναπόφευκτη πτώση του υπαρκτού και μόνο τρεις δεκαετίες για να επιβεβαιωθεί ο Τομ και να φανεί πόσο ανύπαρκτος είχε γίνει ο υπαρκτός τους σοσιαλισμός. Έπεσε ο καψερός μέσα στην προηγούμενη σκουληκότρυπα, σε αυτή που τον γέννησε και άφησε τον κόσμο να αναρωτιέται πως είναι δυνατό να καταρρεύσει έτσι, μέσα σε μια νύχτα. Του έτυχε κάτι ανάλογο με αυτό που έπαθε και αυτή η γενιά-τρύπα που κάποτε την έλεγαν γενιά του Πολυτεχνείου. Ανέβασμα πάνω στο σπιράλ, σπειροειδή ανέλιξη την είχαν πει την γέννησή του κοινωνικού συστήματος που έμελλε να συντροφεύει τα φοιτητικά μου όνειρα και αυτά της γενιάς μου, πριν αυτά γίνουν του κλότσου και του μπάτσου ή αξίες στο χρηματιστήριο. Τελικά υπήρχε πάντα και η πιθανότητα της σπειροειδούς «κατέλιξης» με μια ελεύθερη πτώση μέσα από μια σκουληκότρυπα της ιστορίας χωρίς τα προστατευτικά όρια κανενός limit-down[1].
Συμμάζεψα τις σκόρπιες εμμονές μου περιμένοντας να τελειώσει ο ορός, να μπει όλο το φάρμακο στην φλέβα μου να καταστρέψει τα παλιοκύτταρά μου που έγιναν κάτι άλλο πριν αυτό το άλλο με κάνει, εκτός από πρώην σύζυγο και πρώην καθηγητή πρώην ενταγμένο στην πρώην αριστερά, πρώην γενικώς. Είπα ότι ίσως μαζί με τον καρκίνο το φάρμακο να μπορέσει να καταστρέψει και τις εμμονές μου. Και μιας και δεν είχα τίποτα άλλο να κάνω σε αυτή την αναμονή που γέμισε με εμμονές, πήρα χαρτί και μολύβι και τις ζωγράφισα. Με λέξεις αυτή την φορά. Έγραψα:
Θα θυμάσαι την συζήτηση που δεν την τελειώσαμε ποτέ για εκείνο τον πίνακα του Μαγκρίτ, εκείνον με τον ζωγράφο που προσπαθεί να πετύχει το αδύνατο. Πολύ με έχει απασχολήσει αυτό το θέμα, κάποιες στιγμές θεώρησα αδύνατο να καταλάβω τι ήταν αδύνατο και τι δυνατό.
Ψάχνοντας την απάντηση, μεγάλωνα. Μεγάλωνε κάθε στιγμή και το μονοπάτι που βρέθηκα πάνω του άλλοτε να το ανεβαίνω και κάποτε, χαμένος και χωρίς πυξίδα, να ακολουθώ τις πατημασιές μου προς τα πίσω να ανακαλύψω τα δεδομένα και όλα τα προηγούμενα. Έτσι, ανακάλυψα τα χρώματα. Το μπλε το άσπρο και το κόκκινο που εναλλάσσονται πάνω σε αυτό το μονοπάτι. Και τα χρώματα που φτιάχνονται από τα χρώματα στα κομμάτια εκείνα του δρόμου που βρέθηκα να περπατάω δίπλα με σένα ή πλάι σε κάποιον άλλον άνθρωπο. Στιγμές όμορφες αυτά τα σύνθετα χρώματα, δεν μετανιώνω για καμία τους. Νόμιζα ότι περιπλανιόμουν πάνω σε ένα βουνό ακολουθώντας αυτό το πολύχρωμο μονοπάτι που το έζωνε γύρω γύρω, έτσι έδειχνε. Στιγμές σε έβρισκα και μετά σε έχανα και σένα να περπατάς στο δίπλα βουνό. Κάποτε είπα δεν θα σε ξαναβρώ καθόλου, ήταν και το βουνό που έκρυβε την θέα, αρκέστηκα να συνεχίζω να ανεβοκατεβαίνω με την ελπίδα να ξανασυναντήσω κάποιον.
Τώρα τελευταία μου είπαν ότι το μονοπάτι μου μπορεί να τελειώσει σύντομα. Στην αρχή δεν ήθελα να το παραδεχτώ, το έκρυψα απ’ όλους. Μετά έψαξα μήπως μπορούσα να βρω άλλο δρόμο να συνεχίσω αλλά απόκανα. Για μια στιγμή είπα να γυρίσω πίσω κάνοντας γλίστρα στην πλαγιά. Αδύνατο να διανοηθώ ότι δεν υπήρχε ούτε βουνό ούτε κορυφή και να διακρίνω πόσο πολλοί ήταν γύρω μου που περπατούσαν πάνω στα δικά τους πολύχρωμα μονοπάτια, το ίδιο σκυφτοί και μοναχικοί όπως και εγώ.
Και εκεί που όλα φαίνονταν χαμένα κάτι έγινε και φωτίστηκε ο τόπος. Κατάλαβα τι εννοούσε ο Μαγκρίτ με το αδύνατό του. Δεν ήταν διαφορετικό το πρόσωπο του ζωγράφου και του κοριτσιού που ζωγράφιζε, από μέσα του έβγαιναν τα χρώματα πριν τα αφήσει ελεύθερα να κάνουν αυτά μετά ότι θέλουν. Δεν υπάρχει το «εσύ» χωρίς το «εγώ», και τα δύο έχουν νόημα και απελευθερώνονται από τους φόβους τους μέσα στο «εμείς». Αυτό ήταν το αδύνατο, να δει κάποιος αυτό που γίνεται και όχι αυτό που είναι, να αντιληφθεί την ύπαρξή όχι αυτή καθ’ εαυτή αλλά μέσα από όλα αυτά που δημιουργεί και μέσα από αυτά που μοιράζεται, να υπερβεί το «εγώ» μέσα από το «εμείς». Και μόλις το κατάλαβα αυτό εξαφανίστηκε με μιας και το βουνό του δικού μου «εγώ» μου και είδα όλα όσα μου έκρυβε. Δρόμοι υπάρχουν παντού και μονοπάτια που μπλέκονταν μέσα σε άλλα μονοπάτια, ακριβώς όπως μου είχε πει ο Λάσκος. Διέκρινα τις νέες προοπτικές και κατάλαβα την σημασία που έχει ο χρόνος. Κατάφερα και απάντησα στο πιο βασανιστικό ερώτημα που με ταλαιπωρούσε πάντα..
Δεν ξέρω πόσες στροφές μένουν μέχρι το τέλος από αυτό το μονοπάτι, δεν έμαθα να τις μετράω ακόμα. Ένα μόνο έμαθα. Με κάθε βήμα προς το επόμενο σταυροδρόμι γίνεται αυτό το μονοπάτι μεγαλύτερο κερδίζει συνέχεια στροφές. Αξίζει κάθε ένα τέτοιο βήμα. Ακόμα περισσότερο όμως αξίζουν τα βήματα που κάνει κανείς πλάι σε άλλα βήματα, εκεί που ανακατεύονται οι στιγμές και τα χρώματα.
Θα σε ξαναβρώ πιο πάνω, να με περιμένεις. Θα τα καταφέρω να σε φτάσω, δεν φοβάμαι πια.
Σπύρος
Άδειασε ο ορός, έβαλα το χειρόγραφο στη τσέπη χωρίς να είμαι σίγουρος για το αν ο υποψήφιος παραλήπτης αυτού του μηνύματος είχε τη διάθεση να με περιμένει σε μια στροφή πιο πάνω αλλά και χωρίς να ξέρω αν είμαι σε θέση να επιδώσω αυτό το μήνυμα, ότι δεν θα μείνει και αυτό ανεπίδοτο όπως κάποιες αγάπες μου που έμειναν ανεπίδοτες παλιότερα. Το βρήκα σήμερα, δυο μήνες μετά, ξεχασμένο σε μια τσέπη και ανεπίδοτο. Το σχήμα του γιατρού φαίνεται ότι απέδωσε, τουλάχιστον έτσι μου λέει, ο κάβουρας που ζει μέσα μου πήρε το μήνυμα ότι δεν έχω σκοπό να το βάλω κάτω και κούρνιαξε.
Δεν ξέρω αν είμαι ερωτευμένος με τον έρωτα ή με το πρόσωπο της Στέλλας που δεν το έχω δει ακόμα. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να της ζητήσω να βρεθούμε πρόσωπο με πρόσωπο για να της επιδώσω ότι είναι να επιδοθεί.
Διάβαζες στη τύχη σελίδες στο Ημερολόγιο Καταστρώματος του Πορφύρη όσο η Φρόσω, ακολουθώντας τα όσα διάβαζε συστηματικά στο ερευνητικό του ημερολόγιο, συνέκρινε πορίσματα και ερευνητικές υποθέσεις εργασίας μέσα στο βουνό με τα αρχεία με τις στατιστικές και τις ερευνητικές εργασίες που γέμιζαν το κρυφό δωμάτιο της Μπενεφιτσέντζα. Το πρόσωπό της μια σκοτεινιάζει και μια φωτίζεται, δυσπιστεί και επιβραβεύει, ανακαλύπτει βήμα με βήμα τα μονοπάτια που χάραξε ο ερευνητής και τις κοινές του διαδρομές με την ερευνητική δουλειά άλλων που βρίσκεται τακτοποιημένη στο αρχείο των δημοσιευμένων εργασιών της τέχνης της επικοινωνίας και της ιατρικής. Ακολουθεί τα βήματα του Πορφύρη μέχρι την επόμενη στροφή, κάποτε χτυπάει παλαμάκια ενθουσιασμένη με αυτό που της φανερώνεται και άλλοτε κατρακυλάει στην αμφιβολία, έκανες χθες το βράδυ την ίδια διαδρομή ακολουθώντας τα ίδια μονοπάτια του ερευνητικού ημερολόγιου και ξέρεις. Πέρασε πολύ ώρα με το να χαζεύεις την Φρόσω προσπαθώντας να μαντέψεις την αιτία για την κάθε της αντίδραση. Ή μήπως πέρασαν ελάχιστα δευτερόλεπτα, δεν ξέρεις, ο χρόνος έχει κάποια σημασία που σου διαφεύγει αυτή την στιγμή.
Ο Πορφύρης έγραφε στο σημείωμά του ότι κάτι έλαμψε μέσα του και φωτίστηκε για να καταλάβει το αδύνατο του ζωγράφου και να διαπιστώσει ότι το βουνό του εγώ του ήταν αυτό που τον φόβιζε κρύβοντάς του την θέα. Ξεφύλλισες πάλι το ηλεκτρονικό προσωπικό του ημερολόγιό του που το είχες εκτυπώσει για να διαβάζεται πιο άνετα, ελπίζοντας να ξεπηδήσει αυτόματα μέσα από τις σελίδες του η αιτία αυτής της φωτεινής έμπνευσης του καθηγητή σου και να σε βγάλει από την σκιά που σε καθηλώνει. Το μάτι σταμάτησε, για κάποιο ανεξήγητο λόγο, σε αυτά που έγραψε στις Βρυξέλλες ενάμιση μήνα πριν γράψει το ανεπίδοτο σημείωμα του.
19/12/2003 Βρυξέλες
Μετά την τελευταία αλλαγή στη σύνθεση της LPL και την ανακατανομή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στα μέλη της, είμαι μάρτυρας συνταρακτικών γεγονότων. Ο νεοφερμένος συνάδελφός μου Στέφανο Περμούτι έβαλε ένα ακόμα P στο όνομα της επιτροπής, λέγεται πλέον LPLP. Οι φήμες στους διαδρόμους λένε ότι τον επέβαλαν οι συντηρητικοί της Κομισιόν, συνεπικουρούμενοι και από τους Άγγλους εργατικούς, για να αποκατασταθεί κάποια ισορροπία και να βρεθεί μια λύση στο διαφαινόμενο πολιτικό αδιέξοδο να μη μπορεί να καταλήξει η επιτροπή σε μια κοινά πολιτικά αποδεκτή πλατφόρμα για την στρατηγική επικοινωνίας για την πρόληψη υγείας που θα ακολουθήσει η Ένωση τις επόμενες δεκαετίες. Τις φήμες αυτές τις επιβεβαίωσε ο ίδιος ο αρμόδιος Επίτροπος για θέματα υγείας που παρουσίασε επίσημα τον Περμούτι σαν τον νέο πρόεδρο της επιτροπής. Η εντύπωσή που μου δημιουργήθηκε από την ομιλία του Επιτρόπου στην κοινή κλειστή συνεδρίαση της επιτροπής και των ομάδων εργασίας που συντονίζουμε, είναι ότι οι πολιτικοί φιλοδοξούν να αναλάβουν σαφή ιατρικά καθήκοντα για την αντιμετώπιση αυτών που αποκαλούν μεγάλες σύγχρονες ασθένειες αναθέτοντας στους γενικούς γιατρούς την ευθύνη να εφαρμόζουν πολιτικές ρύθμισης της συμπεριφοράς μεγάλων κοινωνικών ομάδων στην Ευρώπη! Την εντύπωσή μου αυτή την επιβεβαίωσε ο Περμούτι με την εισαγωγική του παρέμβαση. Έχει πλέον αυτός την ευθύνη για τον σχεδιασμό της επικοινωνιακής στρατηγικής των μέσων προαγωγής της υγείας, όπως είναι πλέον το όνομα που υιοθετήθηκε για όλες τις δράσεις πρόληψης. Ο δικός μου ρόλος υποβαθμίστηκε στο να σχεδιάζω τις προδιαγραφές που θα πρέπει να ακολουθούν οι διαφημιστικές καμπάνιες στα κράτη μέλη της Ένωσης για να «περνάνε» τα μηνύματα που επεξεργάζονται οι γιατροί της επιτροπής και οι ομάδες εργασίας που συντονίζουν, σύμφωνα με την στρατηγική που θα χαράζει ο νεοφερμένος. Ο στόχος, όπως τον ανέλυσε ο επίτροπος, είναι να περιοριστούν οι δαπάνες της δημόσιας υγείας, που δημιουργούν εκρηκτικές συνθήκες στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, με κίνδυνο αυτά να καταρρεύσουν μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια, προλαβαίνοντας τις αρρώστιες με την μεταφορά της ευθύνης στους πολίτες που θα πρέπει να υπακούσουν σε συγκεκριμένους κανόνες αλλάζοντας τελικά συνήθειες και τρόπο ζωής. Ο άλλος στόχος είναι η εξάπλωση όλο και πιο σύγχρονων (λησμόνησε να πει και πολύ δαπανηρών) διαγνωστικών μεθόδων και μέσων σε όλη την Ευρώπη.
Ο Περμούτι, πριν καλά καλά καθίσει στην θέση του προέδρου της LPLP, έδωσε το στίγμα αυτών που είναι να γίνουν. Η βασική επικοινωνιακή στρατηγική του που μας παρουσίασε ακολουθεί τέσσερα στάδια. Στο πρώτο στάδιο, που το ονόμασε «Σταδιακή ανάπτυξη» και που διαρκεί πολλά χρόνια, ρίχνονται τα σπέρματα των επερχόμενων κινδύνων από μια μελλοντική αρρώστια-μάστιγα, είτε με ανακοινώσεις ιατρών σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια είτε με διαρροή στον τύπο ασαφών πληροφοριών για την ίδια την νόσο ή κάποια συγγενή της. Για καλό παράδειγμα εφαρμογής αυτού του σταδίου ανέφερε τον έρπητα και τον θόρυβο που ξεσήκωσε την δεκαετία του ογδόντα που λειτούργησε σαν φάση αναμονής και προετοιμασίας της κοινής γνώμης για το AIDS που εμφανίστηκε απειλητικά δέκα χρόνια μετά. Το επόμενο στάδιο το ονόμασε «Απογείωση» όπου τον κύριο ρόλο για το μήνυμα πρόληψης που πρέπει να ληφθεί θα τον αναλαμβάνουν να το δημιουργήσουν και να το μεταφέρουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μετά από τοποθετήσεις των υπευθύνων επιστημονικών φορέων και των πολιτικών που θα προσπαθούν να περιορίσουν τον πανικό με δηλώσεις και άλλα μέσα. Σε αυτό το σημείο ήταν σαφές ότι θέλει να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνικές μου για επικοινωνιακή αντιστροφή που μεταφέρνουν συνήθως ακριβώς το ανάποδο μήνυμα από αυτό που μεταδίδεται. Θα ακολουθεί μετά η φάση που ονόμασε «Αντιλογία». Για μια μεγάλη χρονική περίοδο πρέπει να συντηρείται ο θόρυβος που ξεσηκώθηκε στο προηγούμενο στάδιο με επιλεκτική προβολή από τα μέσα αντίθετων επιστημονικών απόψεων για τον κίνδυνο της νόσου που «απογειώθηκε» και τα αποτελέσματά της. Στον κόσμο θα πρέπει να μένει η εντύπωση της εικόνας των ειδικών που δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους, άρα πως θα είναι δυνατό να έχει ο αδαής πολίτης γνώμη. Αφού ολοκληρωθεί με τα χρόνια η τρίτη φάση, αυτή της Αντιλογίας, θα ακολουθεί η φάση «Σταθεροποίηση της κατάστασης». Το κοινό μπορεί να αντιδράσει από την εφαρμογή των μέτρων των προηγούμενων φάσεων, υπάρχει κίνδυνος να γίνει κυνικό, τα μηνύματα να μην έχουν μεγάλη απήχηση και τα μέτρα πρόληψης να μην εφαρμόζονται. Τα επικοινωνιακά μέτρα της Σταθεροποίησης θα έχουν σαν στόχο να καταπολεμηθεί ο θυμός που η εφαρμογή των επικοινωνιακών πολιτικών των προηγούμενων φάσεων θα φέρουν, αφού θα έχουν σαν αποτέλεσμα την σχεδόν βίαιη αλλαγή κοινωνικών συμπεριφορών ή του καθημερινού τρόπου ζωής, και να αναχαιτίσουν τις οργανωμένες αντιδράσεις αμφισβήτησης που θα εκδηλωθούν.
Με την ολοκλήρωση των προγραμματικών δηλώσεων του Περμούτι, που επικροτήθηκαν με ιδιαίτερο ενθουσιασμό από τον Επίτροπο Υγείας, έμεινα άναυδος. Πολύ δε περισσότερο μετά από την κυνική απάντηση του Ιταλού που, με μεγάλη δόση ειρωνείας, απάντησε στο ερώτημα που μου έκανε η Στέλλα και που δεν της το είχα απαντήσει ακόμα.
«Ποιο προϊόν διαφημίζουμε για να πουληθεί και απαιτεί αυτή τη στρατηγική;» τον ρώτησα.
«Τρόμο πουλάμε κύριε καθηγητά, αν δεν το έχετε καταλάβει ακόμα» μου απάντησε. «Τον φόβο σε συσκευασία χύμα και αν θέλετε, και σε ατομική συσκευασία. Έχετε κάποιο πρόβλημα γι’ αυτό ή μήπως φοβάστε;» ήταν η ακριβής του απάντηση, έτσι στα ίσα και δίχως τα συνήθη διπλωματικά καλύμματα της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών που στρογγυλεύουν τις λέξεις χωρίς να τους αλλάζουν το νόημα.
Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι, τα αυτιά μου βούιζαν και μου ήρθε μια ναυτία. Είπα από μέσα μου να παραιτηθώ, να τους τα βροντήξω και να φύγω εκείνη τη στιγμή. Όμως φοβήθηκα, αυτή είναι η αλήθεια. Φοβήθηκα τις συμβατικές μου υποχρεώσεις προς την Κομισιόν και τους όρους εχεμύθειας που δεν μου επιτρέπουν να δημοσιοποιήσω τίποτα απ’ όσα ακούγονται στην επιτροπή. Φοβήθηκα την φυλακή που με περιμένει αν κάνω την κουτουράδα και ανοίξω το στόμα μου. Φοβήθηκα για τα κονδύλια που παίρνει το Πανεπιστήμιο για έρευνα από τα Κοινοτικά Προγράμματα των Βρυξελών. Φοβήθηκα την χλεύη των συναδέλφων που ζήλεψαν με την επιλογή μου στην LPL και περιμένουν πως και πως το στραβοπάτημά μου. Περισσότερο όμως φοβήθηκα το βλέμμα του Ιταλού καθηγητή του κυβερνητικού μάρκετινγκ. Βλέμμα σκληρό και ειρωνικό, γεμάτο με την αυτοπεποίθηση και την σιγουριά της δύναμης της εξουσίας όλων αυτών που τον στηρίζουν, βλέμμα αλαζονικό και πρόστυχα ειλικρινές. Κιότεψα, αποτραβήχτηκα στην σκιά μου να μην φαίνομαι μέχρι το τέλος της πρωινής συνεδρίασης με μοναδική μου σκέψη τον καρκίνο που σιγόκαιγε μέσα μου.
Το απόγευμα ζήτησε να με δει ο Λαφανουί στο ξενοδοχείο μου. Πρότεινε συνεργασία. Διαφαίνεται ότι η επιτροπή τελικά θα ονομαστεί LP-LP, με το διαχωριστικό στη μέση της να διευρύνεται συνεχώς. Φοβάται και αυτός από την τροπή που πήραν τα πράγματα, πιστεύει ότι το αποτέλεσμα της δουλειάς της επιτροπής επηρεάζει πολύ σοβαρότερα θέματα από αυτά που πίστευε μέχρι σήμερα ότι διακηδεύονται. Πιστεύει πλέον ότι η δουλειά μας δεν έχει να κάνει μόνο με την πριμοδότηση κάποιων φαρμακευτικών εταιρειών ή κάποιων άλλων που κατασκευάζουν ιατρικά μηχανήματα. Άνοιξε τη καρδιά του, ανέφερε στοιχεία και μελέτες που δεν δικαιολογούν τα μέτρα που είναι να ληφθούν και άλλες που μετρούν το κόστος της εφαρμογής τους, που φαίνεται ότι είναι πολλαπλάσιο από αυτό που πρέπει να περικοπεί από τα συστήματα υγείας για την καταπολέμηση των νόσων και των συνεπειών τους για να μην καταρρεύσουν τα ασφαλιστικά συστήματα. Ανέφερε την ερευνητική δουλειά κάποιου Πήτερ Σκράμπανεκ, πανεπιστημιακού καθηγητή στο Δουβλίνο, που πρωτοστάτησε στην δημοσιοποίηση των κινδύνων από την εφαρμογή παρόμοιων πολιτικών την δεκαετία του 90, μιλώντας για τον Θάνατο της Ανθρωπιστικής Ιατρικής μετά την παρέμβαση των πολιτικών που, χωρίς κανένα δικαίωμα και εξουσιοδότηση, προσπαθούν να στέψουν τους γιατρούς στο να παρεμβαίνουν στις ζωές των υγειών με όλο και μεγαλύτερη ένταση, εγκαταλείποντας σταδιακά τον κύριο στόχο της ιατρικής που είναι η καταπολέμηση της νόσου και η διευκόλυνση της ζωής των ασθενών. Μετά την αναφορά του στον ανεξήγητο και αιφνίδιο θάνατο του Σκράμπανεκ το 1994, ο Γάλλος γιατρός ανέφερε με αηδία τις ημι-θρησκευτικές σταυροφορίες που επικράτησαν στην γηραιά Αλβιόνα και διαρκώς επεκτείνονται πλέον σε όλη την Ευρώπη. Οι σταυροφορίες ενάντια στους παλιούς εχθρούς, το σεξ, τα ναρκωτικά, τη λαιμαργία και την οκνηρία που ξεκίνησαν την εποχή της βασίλισσας Βικτώριας, πήραν την σύγχρονη μορφή τους σήμερα με αντίστοιχες σταυροφορίες για τα ζωικά λίπη, την άσκηση, το αλκοόλ και το σεξ. Από ορισμένους θιασώτες της καλής υγείας που, με φαρισαϊκή μισαλλοδοξία, θέλουν να αστυνομεύουν τον τρόπο ζωής και να αρνούνται την οποιαδήποτε απόλαυση κηρύσσοντας μια σύγχρονη μορφή ασκητισμού χωρίς να στηρίζονται σε κανένα επιστημονικό ή επιδημιολογικό δεδομένο, με εξαίρεση την σχέση καπνίσματος-καρκίνου, της φτώχειας και της κλιματικής αλλαγής με όλες σχεδόν τις σύγχρονες μεγάλες αρρώστιες όπως χαρακτηριστικά είπε. Λησμόνησε να αναφέρει και την σχέση ασθενειών που οδηγούν και στο θάνατο με τον έρωτα, ή μάλλον καλλίτερα από την έλλειψη του έρωτα, αλλά δεν ήθελα να τον διακόψω ξεστρατίζοντας την συζήτησή μας από ότι είχε σχεδιάσει. Και μιας και δεν υπάρχει σκέψη να γεμίσουν οι δρόμοι της Ευρώπης με διαφημιστικές πινακίδες όπου τα Υπουργεία Υγείας θα προειδοποιούν με επιγραφές όπως «η φτώχεια μπορεί να σκοτώσει» ή «οι φτωχοί πεθαίνουν πρόωρα», ο Λαφανουί φοβάται ότι η επιτροπή ήταν εγκλωβισμένη να αναπαράγει και να διαδίδει πολιτικές που επιβάλουν κοινωνικές συμπεριφορές που θα εντείνουν τον συντηρητισμό των κοινωνιών και την μεγαλύτερη στροφή προς τον ατομικό τρόπο ζωής, χωρίς να προσφέρουν απολύτως τίποτα στην προαγωγή της υγείας. Στα μάτια του διέκρινα αμυδρά μια φλογίτσα να σιγοκαίει, ενδεχομένως εκείνη που είχε ανάψει μέσα στον νεαρό φοιτητή της ιατρικής πριν σαράντα χρόνια σε κάποιο αμφιθέατρο ή σε κάποιο οδόφραγμα του Γαλλικού Μάη.
Πρότεινε να επεξεργαστούμε τα δεδομένα της Γαλλικής κυβέρνησης που είχε διαθέσιμα και θα μου παρέδιδε, τα περισσότερα απόρρητα και αδημοσίευτα σε επιστημονικά περιοδικά είπε, για να προσπαθήσουμε μαζί να διαμορφώσουμε μια επικοινωνιακή πλατφόρμα που θα αντιταχθεί στον άξονα των Περμούτι- Λάρσεϋ. Αφού συμβουλευτεί και την κυβέρνησή του φυσικά, όπως τόνισε με ένα τρόπο σαν να ήθελε να το ακούσει αυτό το τελευταίο κάποιος τρίτος. Δεν ξέρω τους πραγματικούς λόγους που θέλει να μοιραστεί μαζί μου απόρρητα μυστικά της κυβέρνησής του ούτε μπορώ να γνωρίζω τον βαθμό της αξιοπιστίας τους. Ίσως να θέλει να με χρησιμοποιήσει, ίσως πάλι όχι. Συμφώνησα να μου στείλει να εξετάσω ότι έχει και το θεωρεί χρήσιμο ή σημαντικό για την δουλειά μας και ας ήταν απόρρητο. Συμφώνησα και με την ανάλυσή του για τον χαρακτήρα που αποκτούσε η επιτροπή στηριγμένος περισσότερο στο ένστικτό μου και την διαίσθηση. Σκέφτηκα ότι εγώ δεν έχω πρόβλημα να ζητήσω κανενός την άδεια για να χρησιμοποιήσω τέτοια επιστημονικά δεδομένα ή στο να αντιταχθώ στον Περμούτι. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει άποψη για τέτοιες «λεπτομέρειες», όπως είναι οι πολιτικοί στόχοι της «προαγωγής της υγείας». Στην Αθήνα τα σοβαρά πολιτικά προβλήματα σχετίζονται με την δημόσια εικόνα του εκάστοτε υπουργού, την μίζερη διανομή των κοινοτικών κονδυλίων και την ανάλωση του δυναμικού των ειδικών συνεργατών των υπουργείων στο βόλεμα των ημετέρων. Αυτή την εποχή κανείς δεν ενδιαφέρεται ούτε και με αυτά, όλοι ασχολούνται με τις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου και την Ολυμπιάδα του Αυγούστου, εκεί τελειώνουν όλοι οι εθνικοί μας στόχοι. Αν κάποια στιγμή με καλέσουν να αιτιολογήσω αυτή την πρωτοβουλία μου, να συνταχθώ με τον Λαφανουί και θα επικαλεστώ την ανεξαρτησία μου ως ακαδημαϊκού. Αν αυτό δεν τους πείσει, θα καταφύγω σε εκείνο τον παλιό Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία. Νομίζω ότι θα καθαρίσω σχετικά εύκολα έτσι. Γέλασα με την ιδέα ότι εφαρμόζοντας κάποια στιγμή, μετά από μήνες, τα μέτρα της επικοινωνιακής στρατηγικής του Περμούτι για την γρίπη των πουλερικών, που θέλει κάποιους με στολές αστροναύτη να εισβάλουν στα κοτέτσια και να κυνηγάνε τα κοτόπουλα, σαν την πρώτη φάση προετοιμασίας της κοινής γνώμης για την πίεση που θα πρέπει να ασκηθεί στην Κίνα πριν από την Ολυμπιάδα του 2008 με αφορμή τη νόσο των πουλερικών που θα έχει τότε την μέγιστη έξαρση, για να επιτευχθούν κάποιοι στόχοι που σχετίζονται με το παγκόσμιο εμπόριο, ότι είναι σφόδρα πιθανό να χαθεί το ύποπτο πουλί που θα συλληφθεί κάπου στα γρανάζια της Ελληνικής γραφειοκρατίας και θα γελάσει στο τέλος και το παρδαλό κατσίκι, αντί να σκορπίσει η εικόνα των αστροναυτών στα κοτέτσια τον τρόμο. Γέλασε μέσα από τη καρδιά του και ο γιατρός, συμφωνήσαμε να συντονιστούμε. Αναθάρρησε και αναθάρρησα.
Πήρα τηλέφωνο τον Λάσκο, του εξήγησα την κατάσταση με αρκετές λεπτομέρειες. Δυο ώρες του μίλαγα, έδειξε να μην εκπλήσσεται. Μου θύμισε όλα αυτά που μου είχε διδάξει για τον τρόμο σαν στοιχείο της τέχνης του εικοστού αιώνα και τον ρόλο του στην νομιμοποίηση των εθνικών κρατών, για τον φόβο που γίνεται φοβία και τελικά τρόμος μαζικός. Η ηρεμία του και οι ολοκληρωμένες και τεκμηριωμένες απόψεις του πάνω στο αντικείμενο που κατέχει καλά, μεταδόθηκαν και σε μένα μέσα από τα σύρματα της επικοινωνίας. Αισθάνθηκα πάλι σαν να περπατάμε πλάι-πλάι πάνω στο ίδιο μονοπάτι που έκανε συνέχεια κύκλους γύρω από ένα βουνό. Κάθε στροφή και ένα επίπεδο πιο πάνω στην ανάλυση και στα επιχειρήματα, βήμα με βήμα να αποκαλύπτονται ξανά όλες οι αλήθειες.
«Πως τον νικάει κανείς αυτό τον τρόμο;» τον ρώτησα κάποια στιγμή.
«Μόνο ένα τρόπο ξέρω» μου απάντησε. «Πρέπει πρώτα να νικήσεις τον φόβο του άγνωστου, τον ίλιγγο που νοιώθεις μέσα σου όταν θωρείς το μέλλον προβάλλοντας τους μικρούς ατομικούς σου φόβους, αυτό που υπάρχει στην πίσω, την αθέατη πλευρά του βουνού του εγώ σου Σπύρο. Τον νικάς με ένα φ, έτσι απλά, με ένα σου φύσημα, με μια σου απόφαση να μη φοβάσαι. Να συνεχίσεις δηλαδή να περπατάς και να μιλάς συντονίζοντας το βήμα με όσους είναι δίπλα σου. Νομίζεις ότι είναι βουνό αυτό που ανεβαίνουμε μαζί τόση ώρα που μιλάμε;»
Τον είδα να κοιτάζει βαθειά μέσα μου με εκείνα τα λαμπερά μάτια του διαφωτιστή που επέμενε στις αξίες του ανθρωπισμού. Είδε ότι αισθανόμουν, αισθάνθηκα ότι έβλεπε τις εικόνες που σχηματιζόταν στο μυαλό μου, ανατρίχιασα με τη σκέψη ότι τελικά μπορεί να μην υπάρχει βουνό. Το κατάλαβε, με καληνύχτισε ευγενικά και έκλεισε. Βάζοντας τώρα σε αυτές τις γραμμές σε τάξη τις σκέψεις και τα συναισθήματα αυτής της ημέρας, καταλαβαίνω ότι ένα πράγμα μου μένει να κάνω: να πάψω να φοβάμαι και να συνεχίσω να περπατάω. Πάση θυσία.
Έμεναν αδιάβαστες μόνο δυο ημερομηνίες στο ημερολόγιο του Πορφύρη, όσα έγραψε στις 4 Φεβρουαρίου και στις 11 Μαρτίου του 2004, λίγες μέρες πριν εξαφανιστεί. Η Φρόσω είχε αφήσει στη μέση το διάβασμα του ερευνητικού αρχείου του Πορφύρη και είχε βγει να κάνει το απογευματινό της τζόκιν. Άνοιξες και εσύ το βήμα για να δεις τη συνέχεια.
4 Φεβρουαρίου 2004 στο γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο
Πριν δέκα μέρες παρέλαβα το δέμα με τα τέσσερα CD που περιλαμβάνουν τα απόρρητα στοιχεία της κυβέρνησης του Λαφανουί. Η πρώτη μου εντύπωση από την μελέτη τους είναι ότι έχει απόλυτο δίκαιο ο Λάσκος. Η LP-LP φτιάχτηκε για να πουλήσει τρόμο στους υγιείς μιας και τίποτα από αυτά που σχεδιάζονται στην επιτροπή δεν τεκμηριώνει κανένα μέτρο «προαγωγής της υγείας» και κανένας κίνδυνος για τη δημόσια υγεία δεν τεκμηριώνεται σοβαρά από καμιά απολύτως επιδημιολογική μελέτη!
Ολοκλήρωσα χθες το βράδυ αργά την εφαρμογή της μεθόδου του Φωτεινού για να βρω τον βαθμό διείσδυσης του φόβου και του τρόμου στις ιστοσελίδες του Ίντερνετ σε παγκόσμιο επίπεδο. Ευφυέστατη η μέθοδος, χρησιμοποιεί πολύ έξυπνα τα φίλτρα αναζήτησης του Google και του Yahoo αφού προηγουμένως καθορίσει μια σειρά από κριτήρια για να αποκλειστούν οι διπλές εγγραφές και οι σελίδες-σκουπίδια, μετρώντας την πραγματική επισκεψιμότητα των ιστοσελίδων. Η μέθοδος φτιάχτηκε από τον Φωτεινό για να βρει τον βαθμό διείσδυσης καταναλωτικών προϊόντων σε ιστοσελίδες στο ίντερνετ, για να τις συσχετίσει μετά με τις καταναλωτικές συνήθειες των θαμώνων των ίντερνετ καφέ. Την δοκίμασα για τον φόβο και τον τρόμο με ελάχιστες διορθώσεις. Παντού, σε όλο τον κόσμο και για κάθε γλώσσα πήρα τα ίδια αποτελέσματα. Η λέξη φόβος εμφανίζεται περίπου στο 6% των ιστοσελίδων ανεξαρτήτως γλώσσας και γεωγραφικής περιοχής. Ο τρόμος ακολουθεί με ένα ποσοστό 3% περίπου, ενώ η φοβία απασχολεί το διαδίκτυο μόνο σε κάποια χιλιοστά των ιστοσελίδων. Ελαφρώς αυξημένα τα ποσοστά για τις Ηνωμένες Πολιτείες, εκεί ο τρόμος, η τρομοκρατία και τα παράγωγά τους έχουν υψηλότερο βαθμό διείσδυσης. Διαφορετικά αποτελέσματα πήρα και για την Ελλάδα. Εδώ τα ποσοστά των ιστοσελίδων που αναφέρονται στον φόβο, την φοβία και του τρόμο (που πολλές φορές χρησιμοποιούνται λανθασμένα ως ταυτόσημες έννοιες) είναι αυξημένα κατά 21% σε σχέση με τα αντίστοιχα του παγκόσμιου ιστού. Δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται στο ότι φοβόμαστε περισσότερο, στην εθνική μας μοναξιά και στην συνεχή αγωνία μας να εμφανιζόμαστε σαν συνεχιστές τόσο αντιφατικών παραδόσεων, που το μόνο που τις συνδέει είναι η συνέχεια της ίδιας γλώσσας. Μπορεί πάλι να είμαστε πιο ειλικρινείς και μιλάμε πολύ και δημόσια για τον φόβο και τον τρόμο, αφού τραγουδάμε αυτές τις λέξεις ακόμη και στον εθνικό μας ύμνο. Να ένα ακόμα καλό θέμα για περισσότερη έρευνα.
Το πιο συνταρακτικό συμπέρασμα αυτής της έρευνας μου είναι ότι ο φόβος είναι πλέον η τρίτη σε ποσοστό διείσδυσης λέξη στον παγκόσμιο ιστό, μετά από τις λέξεις σπορ και σεξ. Όλες οι άλλες δημοφιλείς λέξεις ή αξίες ακολουθούν τον φόβο και τον τρόμο από πολύ μεγάλη απόσταση στα ενδιαφέροντα όσων επισκέπτονται τις σελίδες του παγκόσμιου ιστού. Και το πιο συνταρακτικό είναι ότι ο ρυθμός αύξησης των ποσοστών του δείκτη του φόβου και του δείκτη του τρόμου στο διαδίκτυο είναι τετραπλάσιος από οποιαδήποτε άλλη λέξη, αξία ή προϊόν. Υπολόγισα ότι με αυτούς τους ρυθμούς σε δυο ή τρία χρόνια ο φόβος θα έχει κατακτήσει σε όλο τον κόσμο την πρώτη θέση στα ενδιαφέροντα των συντακτών των ιστοσελίδων και των επισκεπτών του ίντερνετ, εκτοπίζοντας ακόμη τα σπορ και το σεξ, που σήμερα συναγωνίζονται στήθος με στήθος για την πρωτοκαθεδρία. Φαίνεται ότι δεν θα αργήσει η ημέρα όπου το σεξ θα πάρει τελεσίδικα τη θέση κάποιου σπορ, τα σπορ θα έχουν υποκαταστήσει το σεξ και ο τρόμος με τον φόβο θα οδηγούν αυτές, αλλά και όλες τις παρελκόμενες, κοσμοϊστορικές εξελίξεις. Θα έχει πολύ μεγάλη σημασία να ερευνηθούν οι συσχετίσεις των μεταβολών της διείσδυσης του τρόμου, ως δείκτη των κοινωνικών συμπεριφορών από όσα δημοσιεύονται στον παγκόσμιο ιστό, μετά από την εφαρμογή των επικοινωνιακών δράσεων της LP-LP ή μετά από τις υστερίες τρόμου, όπως για παράδειγμα αυτές που ακολούθησαν την 11η Σεπτεμβρίου ή τον πόλεμο στο Ιράκ, τα τρομοκρατικά χτυπήματα και τις απειλές στην Ευρώπη ή αυτά που ακουστήκαν για τον ιό SARS και την νόσο των πουλερικών. Οι πρώτες ενδείξεις από την μελέτη που έκανα προβάλλοντας την διαχρονική εξέλιξη της διείσδυσης του φόβου και του τρόμου στις διαφορετικές ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες με την μέθοδο Φωτεινού, συνδυάζοντας και τις στατιστικές άλλων μετρήσεων από έρευνες κοινωνικών συμπεριφορών, δείχνουν ότι ο Περμούτι έχει απόλυτο δίκαιο: o φόβος και ιδιαίτερα ο τρόμος έχουν αποκτήσει χαρακτηριστικά ιδιαίτερα δυναμικών καταναλωτικών προϊόντων.
Μίλησα πάλι με τη Στέλλα στο τηλέφωνο. Σήμερα της είπα για τους προβληματισμούς και τους φόβους μου για το πραγματικό αποτέλεσμα της δουλειάς που κάνω. Κλείνοντας το τηλέφωνο συνειδητοποίησα ότι μου έχουν αναθέσει να διαφημίσω τον τρόμο για να καταναλωθεί αυτός φρέσκος, με όλες τις «ευεργετικές» του ιδιότητες και σε όσο μεγαλύτερες ποσότητες γίνεται. Να χωνευτεί μαζί με τις ραφιναρισμένες εικόνες που θα δείχνουν το ενδιαφέρον κάποιων για την κίνδυνο της απώλειας της υγείας των υγειών. Και όλα αυτά την ώρα που, άρρωστος εγώ, παλεύω να νικήσω με κύριο όπλο τον έρωτά μου για τη Στέλλα, τον ανακυκλούμενο φόβο από αυτό που φώλιασε ύπουλα μέσα στο στομάχι μου. Την Στέλλα που υποφέρει από κατάθλιψη, που προέρχεται είτε από το άγχος της απώλειας των ψευτοδουλειών που βρίσκει κατά καιρούς είτε από τον εμμένοντα φόβο της ότι θα μείνει για πάντα άνεργη.
Σημείωσα αυτή την διαπίστωση εδώ ελπίζοντας να φανεί χρήσιμη στο μέλλον σε κάποιο ψυχολόγο, αν αυτός θελήσει να κατανοήσει την πολύπλοκη μάχη που γίνεται τώρα με όλους τους δαίμονες μέσα μου. Ενδεχομένως να φανεί χρήσιμη και σε μένα όταν, ξαναδιαβάζοντας αυτές τις σελίδες μετά από καιρό, προσπαθήσω να κατανοήσω την πραγματική αιτία που θα με οδηγήσει στις αποφάσεις που φαίνεται ότι πρέπει να πάρω τώρα.
11 Μαρτίου 2004 στο γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο
Το περασμένο Σάββατο στις 6 Μαρτίου, την παραμονή των Ελληνικών βουλευτικών εκλογών, μου έφτασε η είδηση ότι ο Λεφανουί βρέθηκε νεκρός στο γραφείο του στο Παρίσι. Τον βρήκε απαγχονισμένο η καθαρίστρια του γραφείου του τα ξημερώματα. Το σώμα του βρέθηκε κρεμασμένο από ένα σχοινί που είχε δεθεί από ένα σιδερένιο στήριγμα στο πατάρι του. Δεν βρέθηκε κανένα σημείωμα που να δικαιολογεί την πράξη του. Την είδηση μου την τηλεφώνησε η γραμματέας του, η κηδεία του αυτόχειρα θα γινόταν στην γενέτειρά του, ένα χωριό στη Βρετάνη, το απόγευμα της Δευτέρας. Με πήρε για να με ειδοποιήσει ότι, μετά από αυτές τις εξελίξεις, η προγραμματισμένη για τις 22 συνάντησή μας στο Παρίσι θα έπρεπε να ματαιωθεί. Ζήτησε και συγγνώμη για την ταλαιπωρία. Αμήχανα και με λέξεις που έβγαιναν από την επαγγελματική τη συνήθεια να ρυθμίζει τα ραντεβού του καθηγητή της ιατρικής στο Πανεπιστήμιο ανάλογα με τα έκτακτα γεγονότα της προσωπικής του ζωής.
Έκανα πάρα πολύ ώρα για να συνέλθω από το σοκ που μου προκάλεσε το άκουσμα της είδησης του θανάτου του Λεφανουί. Μου ήταν αδύνατο να πιστέψω ότι αυτοκτόνησε ο άνθρωπος με τον οποίο συνομιλούσα αργά το προηγούμενο βράδυ για τα κοινά μας ερευνητικά σχέδια, για τις διακοπές που σχεδίαζε να κάνει στην Ελλάδα πριν από τους Ολυμπιακούς αγώνες το καλοκαίρι και για τις προβλέψεις του για τις Ελληνικές βουλευτικές εκλογές. Όλο το Σαββατοκύριακο δεν μπόρεσα να ησυχάσω με την σκέψη ότι δεν είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να αυτοκτόνησε, κάτι άλλο συνέβαινε.
Την Τρίτη το πρωί επισκεφτήκαν το γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο ένας επιθεωρητής της Γαλλικής αστυνομίας με τη συνοδεία ενός υπαλλήλου της Γαλλικής πρεσβείας στην Αθήνα και ενός Έλληνα αστυνομικού που μετέφερε την άδεια του πρύτανη να με εξετάσουν στο γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο. Μου πήραν κατάθεση για τον Λεφανουί, φαίνεται ότι είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που μίλησα μαζί του πριν από το τραγικό του τέλος, έτσι έδειξαν τα αρχεία των κλήσεων της τηλεφωνικής εταιρίας στο Παρίσι. Μετέφερα το κλίμα της συνομιλίας, τα θέματα που συζητήσαμε και κατέθεσα την πεποίθηση που είχε αρχίσει να μου σχηματίζεται ότι κάποιος πρέπει να δολοφόνησε τον Λεφανουί. Δήλωσα κατηγορηματικά ότι δεν είχα ιδέα ποιος και για ποιο λόγο. Πήραν την υπογραφή μου στην κατάθεση, ευγενέστατα ο Γάλλος επιθεωρητής με χαιρέτισε στρατιωτικά και έφυγαν.
Μισή ώρα αργότερα εισέβαλαν δυο αγενέστατοι χοντράνθρωποι στο γραφείο μου, ξάπλωσαν στις καρέκλες και άναψαν τσιγάρα, από την ΕΥΠ είπαν, έδειξαν και ταυτότητες κάποιας άλλης, άγνωστης σε μένα, υπηρεσίας. Άρχισαν τις απειλές για να τους πω τι ξέρω για τον Λεφανουί και το αρχείο του. «Δεν ξέρεις που έμπλεξες Πορφύρη» έλεγε ο ένας, «μίλα» έλεγε ο άλλος, «σε παρακολουθούμε μήνες και ξέρουμε με ποιον μιλάς και τι κάνεις με κείνη την τσουλίτσα την Χατζή στη Πάτρα». Τους ζήτησα να δω την άδεια του πρύτανη να με επισκεφθούν στο γραφείο μου, τους τόνισα ότι παραβίαζαν το Πανεπιστημιακό άσυλο. Δεν είχαν καμιά άδεια, ο ένας εκνευρίστηκε και άρχισε να κλωτσάει τα έπιπλα, «δεν μπορείς να πας πουθενά», είπε, «η Αθήνα είναι γεμάτη από μυστικές υπηρεσίες για την Ολυμπιάδα, όπου και να πας θα σε βρούμε και θα σε κάνουμε να τα ξεράσεις όλα». Τους έστειλα στο διάολο. Να προσέχω μου είπε με νόημα ο άλλος φεύγοντας, «να μην έχω την ίδια τύχη με τον Γάλλο».
Κλείδωσα το γραφείο, κατέβασα τα στόρια και τα τηλέφωνα και έμεινα να ηρεμίσω. Ο καταιγισμός των γεγονότων με είχαν ζαλίσει. Ότι και να συμβαίνει πρέπει να σχετίζεται με τη στάση μου στη LP-LP, ενδεχομένως με αυτή την επιτροπή να σχετίζεται και η δήθεν αυτοκτονία του Λεφανουί. Ότι περιέχει το αρχείο που μου έστειλε ο Λεφανουί και ότι συζήτησα μαζί του φαίνεται ότι ενοχλεί κάποιους ισχυρούς. Ίσως η στάση μας στην επιτροπή στην τελευταία της συνεδρίαση να απείλησε κάποια σχέδια τους.
Αργά το βράδυ ηρέμισα τελείως και κατέληξα σε ένα στοιχειώδες πρόγραμμα ενεργειών για τις επόμενες ημέρες. Είναι φανερό ότι απειλούμαι και κινδυνεύω. Οι σημερινές επισκέψεις έγιναν μόνο για εκφοβισμό. Ήθελαν να με πανικοβάλουν για να τους παραδώσω, χωρίς πολύ θόρυβο, το αρχείο του Λεφανουί. Αν ήταν να με ανακρίνουν κανονικά θα με καλούσαν στις υπηρεσίες τους. Αν παρανομώ κατέχοντας το επιστημονικό ερευνητικό υλικό που μου προώθησε ο γιατρός για να διευκολύνει την κοινή μας δουλειά, θα έφερναν κάποιο χαρτί από εισαγγελέα για να τους παραδώσω το αρχείο του, δεν θα πουλούσαν απλώς σκληράδα και τσαμπουκάδες όπως σήμερα. Πρέπει να μεταφέρω όλο το αρχείο μαζί με το ερευνητικό μου ημερολόγιο και αυτό εδώ το Ημερολόγιο Καταστρώματος σε ασφαλές μέρος, αν γίνουν πολύ δύσκολα τα πράγματα θα είναι τα μόνα διαπραγματευτικά μου χαρτιά, σε αυτό κατέληξα γρήγορα. Πρέπει ακόμα να προστατέψω τη Στέλλα και τον Λάσκο, είπαν ότι με παρακολουθούν πολλούς μήνες, ενδεχομένως να βρίσκονται και αυτοί σε κίνδυνο μιας και είναι οι μοναδικοί άνθρωποι με τους οποίους έχω μοιραστεί τους προβληματισμούς μου. Να φύγω από την Ελλάδα αυτή την εποχή το βρίσκω αδύνατο, πρέπει να έχει δίκιο αυτός που είπε ότι παρακολουθούν τα πάντα με αφορμή την Ολυμπιάδα. Χρειάζομαι χρόνο για να ερευνήσω σχολαστικά όλα τα δεδομένα του αρχείου και να οργανώσω τις κινήσεις μου χωρίς να αισθάνομαι ότι απειλούμαι. Ότι ξέρω και ότι είναι να μάθω ακόμη φαίνεται ότι είναι πολύτιμο. Αξίζουν τουλάχιστον όσο η ζωή του Λεφανουί.
Διάβαζες απορροφημένος, δεν παρατήρησες την Φρόσω που επέστρεψε κάθιδρη από τον καθημερινό της μαραθώνιο. Λίγες πιο κάτω ο Πορφύρης συνέχιζε με μερικές ακόμα γραμμές. Έγραφε:
9/11/2004 Κτήμα Δελακούρα, Κέρκυρα
Τώρα ξέρεις πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα και μπορείς να συνδυάσεις πλέον όλα τα κομμάτια αυτής της ιστορίας που άφησα πίσω. Μόνο εσύ θα μπορούσες να βρεις όλα αυτά που είναι γύρω σου και να ανασυνθέσεις το παζλ που δίνει νόημα στους κόπους τόσων πολλών τίμιων ερευνητών. Γράφω αυτές τις τελευταίες γραμμές σε αυτό που ονόμασα κάποτε Ημερολόγιο Καταστρώματος λίγο πριν αναχωρήσω με τη Στέλλα για το Μπουένος Άιρες, τώρα που φαίνεται ότι χαλάρωσαν τα μέτρα επιτήρησης. Κυνηγημένοι και με ψεύτικα χαρτιά θα φύγουμε, σαν εγκληματίες. Δεν είμαι σε θέση να συνεχίσω αυτό που προσπάθησα να ξεκινήσω με τον Λεφανουί, η υγεία μου δεν μου επιτρέπει μακροχρόνιους σχεδιασμούς και οι δυνάμεις μου είναι πολύ λίγες μετά από τόσους μήνες δίχως ιατρική φροντίδα και χωρίς συνέχεια στην θεραπεία που έπρεπε να είχα κάνει.
Πέρα όμως από αυτά ξέρω ότι η δική μου απόφαση να αποκαλύψω το σκάνδαλο της Τυραννίας της Υγείας, όπως το έχω ονομάσει, μπορεί να έχει άμεσες συνέπειες στην ασφάλεια ή και την ζωή ακόμα του καθηγητή Λάσκου. Θα πρέπει να γνωρίζεις ότι, την προηγούμενη ημέρα από εκείνη που πήγα στο Πανεπιστήμιο για να σου γράψω την Τελευταία Πράξη, μου τηλεφώνησε ένας απόστρατος στρατηγός της ελληνικής αστυνομίας, φίλος όπως είπε του Λάσκου. Μου είπε ξεκάθαρα ότι κάποιοι έχουν αποφασίσει να σκοτώσουν τον Λάσκο αν συνεχίσω να ισχυρίζομαι τα περί δολοφονίας του Λεφανουί ή αν συνεχίσω να ψάχνω την υπόθεση. Ευθύς εκβιασμός όπως καταλαβαίνεις, δεν μου άφησε καμία άλλη επιλογή πέρα από το να ασφαλίσω το αρχείο και τα ευρήματα της έρευνάς μου σε αυτό το δωμάτιο και να κάνω την πιο τίμια και αντρίκια πράξη που θα μπορούσα να κάνω: Να το βάλω στα πόδια, να εξαφανιστώ αφήνοντας να εννοηθεί ότι αυτό έχει να κάνει με την έκβαση της υγείας μου ή ότι είμαι ήδη νεκρός. Έτσι εξαφανίζονται και όλες οι νομικές μου δεσμεύσεις για την τήρηση του απόρρητου της δουλειάς της LP-LP, αφήνοντας παράλληλα ελεύθερα στην επιστημονική έρευνα τα απολύτως έγκυρα στοιχεία που μου έστειλε ο Λεφανουί και που τα κρατούσαν τόσο καιρό στο σκοτάδι.
Θα αντιλαμβάνεσαι πλέον τώρα ότι ίσως μόνο εσύ μπορείς να συνεχίσεις την έρευνα και να αποκαλύψεις τις λεπτομέρειες της υπόθεσης Λεφανουί. Εσύ δεν έχεις δεσμεύσεις και περιορισμούς σαν βαρίδια στα πόδια σου και δεν είσαι υποχρεωμένος να γνωρίζεις ότι, όλο αυτό το επιστημονικό υλικό που σου κληροδοτώ, αποτελούσε κάποτε το εφτασφράγιστο μυστικό αρκετών κυβερνήσεων. Ιδιόχειρη επιστολή με ημερομηνία παράδοσης του αρχείου μου σε σένα πριν από την εξαφάνισή μου καθώς και χαρακτηρισμού του ως ελεύθερου για περεταίρω επιστημονική έρευνα, θα βρεις στον φάκελο Φ.159.12. Χρησιμοποίησε την αν περαστεί ανάγκη. Επιπρόσθετα, όλα τα ευρήματα και τα δεδομένα που μου έστειλε ο γιατρός, ερμηνεύονται από την μέθοδο που εσύ επινόησες και καταλήγουν, όπως θα διαπιστώσεις, σε συγκλονιστικά αποτελέσματα. Αυτό είναι το συμπέρασμα της ερευνητικής δουλειάς μου αυτούς τους τελευταίους μήνες που κρύβομαι σε αυτό το σπίτι. Αυτό το τελευταίο δεν το γνωρίζει κανένας, μόνο εσύ και εγώ.
Πιστεύω ότι αντιλαμβάνεσαι την σπουδαιότητα των όσων έμαθες αλλά και τις συνέπειες από την δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή της μεθόδου σου στα επιστημονικά ευρήματα και τις στατιστικές που βρίσκονται σε αυτό το δωμάτιο. Γνωρίζω ότι το φορτίο της αποστολής που καλείσαι να αναλάβεις ότι είναι πολύ βαρύ και το μήνυμα που πρέπει να επιδοθεί επικίνδυνο.
Όπως σου είπα, οτιδήποτε και να αποφασίσεις να κάνεις από εδώ και πέρα θα το σεβαστώ. Καλή δύναμη.
Σπύρος Πορφύρης
«Έτσι ακριβώς σε σκιτσάρισα Φωτεινέ σε εκείνο τον τελευταίο πίνακα που δεν σε άφησα να τον δεις στο σπίτι μου, επειδή δεν τον είχα τελειώσει. Παντού λιακάδα και εσύ να κάθεσαι, όπως τώρα, στη σκιά, με ένα σουρεαλιστικό σύννεφο μέσα στο δωμάτιο ακριβώς πάνω από το κεφάλι σου. Μα τι συμβαίνει, εσύ τρέμεις.»
Δεν απάντησες, της έδειξες που να διαβάσει τις τελευταίες σελίδες από το Ημερολόγιο Καταστρώματος του Πορφύρη. Αμίλητος και σκιαγμένος βγήκες έξω στον κήπο για να πάρεις αέρα. Τρέμοντας από το φόβο και με ένα κόμπο στο στομάχι, άφησες μόνο το κορίτσι που είχε ζωγραφίσει όλα τα συναισθήματα που φωλιάζουν τώρα μέσα σου με μπλε, άσπρο και κόκκινο, τα χρώματα του μονοπατιού του Πορφύρη στο ανεπίδοτο γράμμα του. Βγήκες στο κτήμα για να τα συναντήσεις. Το σύννεφό σου σε ακολούθησε.
Σουρούπωνε. Από τη μαρμάρινη σκάλα η θέα του βαθύ μπλε της θάλασσας ανάμεσα στα κυπαρίσσια και τις ελιές και το γαλανό του ουρανού, έβαζαν στη μέση το κόκκινο των βουνών της απέναντι ακτής της Ηπείρου. Πράσινο σχεδόν μαύρο, μπλε της θάλασσας σχεδόν μαύρο και αυτό, κόκκινο ξανθό στα απέναντι ξεροβούνια και η αποθέωση του φωτεινού γαλάζιου στον ουρανό εναλλάσσονται σε αναλογίες που λες ότι τις επέλεξε για φόντο κάποιος θεοφοβούμενος Αναγεννησιακός ζωγράφος. Και μια πινελιά σκούρο κόκκινου της μοτοσικλέτα σου που μένει γερμένη για να ξαποστάσει πάνω στο λευκό χαλί από το χαμομήλι στο ξέφωτο μπροστά στο βενετσάνικο αρχοντικό. Καμιά η σχέση τους τώρα με τις αποχρώσεις των ίδιων χρωμάτων που σου επέδειξε πριν λίγες μέρες η άνοιξη, τότε που τα χρώματα ήταν απόλυτα και έδειχναν να ξεπηδούν από την φωτεινή παλέτα κάποιου ατρόμητου φωβιστή[2] ζωγράφου που είχε βαλθεί να αλλάξει τον κόσμο. Ξάπλωσες πάλι ανάσκελα δίπλα από την μοτοσικλέτα πάνω στα χαμομήλια, κάλυψες πάλι τα μάτια με τα μπράτσα για να αφουγκραστείς τα χρώματα καλλίτερα. Ο ήχος της σιωπής τους σε κυρίευσε μέσα στο απόλυτο μαύρο της επερχόμενης νύχτας. Το μαύρο του σκοταδιού, το μαύρο της μοναξιάς, το μαύρο του φόβου.
Στ’ αλήθεια φοβάσαι; Κάτω από άλλες συνθήκες η ερώτηση θα ήταν ένα καλό θέμα για ακαδημαϊκή συζήτηση. Ο φόβος ως αστάθμητος παράγοντας, ο φόβος ως αμαρτία, o αρχέγονος φόβος του θανάτου και της αιώνιας νύχτας που επακολουθεί, ο φόβος ως συνταρακτική συνειδητοποίηση μιας πραγματικότητας που ανακαλύπτεις μια στιγμή, αν και υπήρχε πάντα. Ο φόβος ως ύστατος εξολοθρευτής του υποσυνείδητου. Ο φόβος ως το τέλος της χαράς, ο φόβος της αυτογνωσίας και ο φόβος της επιβίωσης. Ξαπλωμένος ανάμεσα σε τόσα χρώματα που παραμόνευαν εκεί έξω, αυτό που νοιώθεις τώρα κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκό ερώτημα μπορεί να είναι. Έχεις φοβηθεί και παλιότερα, όμως οι εκδηλώσεις εκείνες τώρα σου φαίνονται λιγότερο σημαντικές. Τα χιλιόμετρα που κατάπινε η μοτοσικλέτα σου, με το μικρό δαχτυλάκι του δεξιού χεριού να έχει πιαστεί κοκαλωμένο στη θέα του τοπίου που φεύγει δεξιά και αριστερά, όταν συνειδητοποιούσες την ταχύτητα από τις διακεκομμένες διαχωριστικές γραμμές στην άσφαλτο που σε πυροβολούσαν ακατάπαυστα σαν πυρά τροχιοδεικτικά. Ο φόβος από το μαύρο της αβύσσου που σε περίμενε στα βάθη της θάλασσας όταν σκαρφαλωμένος πάνω στη κουπαστή περίμενες κάτι να σε σπρώξει σε κείνη τη βουτιά που δεν τόλμησες. O φόβος του νεοσύλλεκτου φαντάρου περνώντας την πύλη του στρατοπέδου κατάταξης. Και κάποιοι άλλοι ακαθόριστοι φόβοι, που γίνονται κομμάτι του εαυτού σου όταν κοιμάσαι, την στιγμή που μονομαχούσε η λογική και η ανεξέλεγκτη φαντασία. Φόβοι που αρκούσε μια πράξη καλής θέλησης για να τους στείλει στη λήθη με ένα απλό άνοιγμα των βλεφάρων για να επανέλθεις στο γνώριμο περιβάλλον των σκιών του δωματίου σου.
Ο φόβος που νοιώθεις τώρα είναι διαφορετικός. Φόβος πρωτόγνωρος, ασυνήθιστος, φόβος άγνωστος. Ο φόβος που ωριμάζει κάτω από τη σκιά της φρίκης. Της φρίκης που μπορεί να αναπαραστήσει το μαύρο της νύχτας, το μαύρο του σκοταδιού και όσων κρύβει το μαύρο της μοναξιάς. Της φρίκης της γραμμένη με το ίδιο φ όπως εκείνο το φ του φόνου.
Αρκεί ένα φ για να το διώξει κανείς το φόβο είχε διδάξει ο Λάσκος στον Πορφύρη. Ένα φύσημα και θα εξαφανιζόταν. Συνειδητοποιείς ότι αυτό που έχει συμβεί σε σένα είναι ότι, διαβάζοντας την ιστορία του Πορφύρη, ρούφηξες το φόβο μέχρι να γεμίσει με αυτόν κάθε κυψέλη των πνευμόνων σου. Παρακολουθήσεις του προσωπικού απόρρητου από μυστικές υπηρεσίες ή έστω η υποψία ότι αυτές γίνονται. Ίντριγκες ανεξέλεγκτων επιτροπών, γιατροί που εκφοβίζουν υγιείς, ασφαλιστές που πουλάνε τα προϊόντα τους στηριγμένοι στον φόβο που σπέρνουν οι προηγούμενοι, διαφημίσεις προϊόντων ασφάλειας που ασφαλίζουν καλά, κλειδώνοντας τους φόβους των νοικοκυραίων, μπας και δραπετεύσουν αυτοί μια νύχτα μέσα από κάποιο τους όνειρο. Και για πρώτη φορά φοβάσαι με όλα αυτά που σου αποκάλυψαν τα νούμερα και τις στατιστικές της τέχνης σου επιβεβαιώνοντας όλα τα προηγούμενα. Όλα αυτά που υπάρχουν εκεί έξω, συνθέτοντας μια τεράστια βιομηχανία του τρόμου της σιωπής και που συνειδητοποίησες απότομα την τραγικότητα της ύπαρξή τους, αλλά και το πόσο πολύ σε αφορούν. Το δικό σου φ δεν τον έδιωξε τον φόβο, το αντίθετο έγινε.
Ανοίγεις τα μάτια. Παραμένεις ξαπλωμένος πάνω στο ίδιο ξέφωτο με τα χαμομήλια αλλά τώρα έχεις πάρει τη στάση του εμβρύου. Αυτή τη φορά δεν αρκεί το άνοιγμα των βλεφάρων για να σε επαναφέρει στη σιγουριά του γνώριμου περιβάλλοντος των σκιών του δωματίου σου. Τα χρώματα έχουν εξαφανιστεί, το μαύρο της νύχτας έχει καλύψει το μπλε της ελευθερίας σου, έχει καταπατήσει το λευκό της αυτοπεποίθησης, εξαφάνισε τις πινελιές του πορφυρού του έρωτα και όλες τις ενδιάμεσες αποχρώσεις τους που καθορίζουν τα υπόλοιπα συναισθήματα. Ο φόβος έχει καλύψει τα πάντα, κυριαρχεί σαν άγριο αιλουροειδές πάνω σε όλα. Σε πιάνει πανικός, ιδρώνεις και λαχανιάζεις λες και έτρεξες χιλιόμετρα. Ψάχνεις την κατεύθυνση για το σπίτι, αναζητάς κάτι που να σε οδηγεί στο φως της Φρόσως αλλά μάταια. Χάνεσαι μέσα στο δάσος με τα κυπαρίσσια, σκοντάφτεις πάνω τους και ματώνεις πάνω στις πέτρες. Μέσα στο σκοτάδι ξεχωρίζεις ένα λευκό σημείο να αντανακλά πεισματικά ότι απέμεινε από τη λευκότητά του μέσα στο απόλυτο μαύρο. Το φρεσκο-ασβεστωμένο τοιχάκι του αρχαίου πηγαδιού του κτήματος συνεχίζει να αντιστέκεται πεισματικά στο μαύρο που το περιβάλλει. Στέκεις σκυφτός να ξελαχανιάσεις στο άνοιγμα του πηγαδιού πάνω από το απόλυτο μαύρο του, που μπροστά του ωχριά και το μαύρο της νύχτας που σε περιβάλλει. Στο βάθος του η απόλυτη μοναξιά, Γύρω σου παντού ο φόβος.
Φαντάζεσαι τον εαυτό σου να καθρεφτίζεται στο μαύρο νερό του πηγαδιού. Λες και είναι κάποιος άλλος αυτός που αφηγείται σε δεύτερο πρόσωπο τις σκέψεις του για το σκοτάδι και εσύ η αντανάκλασή του στο χείλος του πηγαδιού. Θέλεις αυτός να είναι εκεί, πάνω στο νερό που απορροφά κάθε σκέψη όπως τους ήχους που δεν αφήνονται να ξεφύγουν από την άβυσσο. Μένεις έτσι με τις ώρες και ακούς το πρόσωπο που πιστεύεις ότι είναι στο βάθος του πηγαδιού, να διηγείται την ιστορία σου απολογούμενος σε δεύτερο πρόσωπο. Ακούγεται για ώρα ο μονόλογος του να σιγοψιθυρίζει για ένα καταθλιπτικό πρωινό μέσα στη μοναξιά σου στο Πανεπιστήμιο, για ένα ταξίδι μετά από μια απρόσμενη πρόσκληση, για τη συνάντηση με ένα κορίτσι, για ένα κυνήγι χαμένου θησαυρού και στο τέλος για το απόλυτο μαύρο ενός δάσους σαν και αυτό. Επαναλαμβάνει με λεπτομέρεια όλα όσα σκέφτηκες και διηγήθηκες στη ζωγράφο σου κατά τη διάρκεια αυτών των κοινών σας ημερών, που τα περισσότερα τα ήξερε όπως φαίνεται από τα χρώματα που διάλεξε για να σε ζωγραφίζει. Και αφού τελείωσε ότι ήταν να πει σώπασε. Κάνεις α για ν’ ακούσεις τον αντίλαλο στο πηγάδι, για να δεις αν σε ακούει και ο άλλος, το πρώτο πρόσωπο. Τίποτα, καμία απόκριση. Ο ήχος της σιωπής κυριαρχεί, δεν ακούγεται ούτε το α που φώναξες, το κατάπιε και αυτό το μαύρο. Το ίδιο μαύρο του φόβου που κάλυψε τα χρώματα, το ίδιο που σε εμποδίζει να εκφράσεις τα συναισθήματα. Τώρα ακούγεται μόνο το πλιτς πλιτς που κάνουν κάποια δάκρυα σου που φτάνουν στην μαύρη επιφάνεια κάπου εκεί στο βάθος, διακόπτοντας έτσι εκείνο το μονότονο βούισμα, τον ήχο της σιωπής τους, που τόσα χρόνια σε μπούκωνε.
Σε λίγο θα ξημέρωνε. Ένα αεράκι φύσηξε από τη μεριά της θάλασσας και έκανε τα πάντα να αναρριγήσουν. Είπες ότι τώρα θα κάνει φρου και εκείνος ο πολύχρωμος μύλος της πιτσιρίκας που ονειρεύεται χαμογελώντας το δικό της αδύνατον μέσα στην αγκαλιά της μάνας της στην αυλή του ψυχιατρείου, αδιαφορώντας για την ανάμνηση των τόσων μαύρων χρόνων της έγκλειστης τρέλας των κλειδωμένων συναισθημάτων γύρω της. Με αυτή την εικόνα στο μυαλό, μια ξαφνική και αναπάντεχη σκέψη κάνει τα πάντα να λάμψουν. Τα χρώματα είναι ακόμη εκεί έξω, συνεχίζουν να υπάρχουν όλα πάνω στον χάρτινο μύλο της μικρής. Το πρωινό φως του θα ξαναφέρει σε λίγο το άσπρο στα χαμομήλια, το μπλε της θάλασσας και την πινελιά του κόκκινου της μηχανής που σε περιμένει γερμένη ερωτικά στο πλάι. Ένα αεράκι σαν αυτό, θα τα ανακατέψει σε όλους τους συνδυασμούς και θα κάνει πάλι τα μάτια της μικρής να λάμψουν όταν ξανασυναντήσει το εκτυφλωτικό λευκό που δημιουργεί η εναλλαγή των χρωμάτων, βλέποντας τον μύλο της να κάνει φρου. Και τότε κάτι άναψε μέσα στο σκοτάδι σου σαν μια προφητική πινακίδα από νέον. Στην αρχή μια αχνή κόκκινη λάμψη και μετά συνεχείς μπλε αστραπές μέχρι να σταθεροποιηθεί στο τέλος το εκτυφλωτικό λευκό του. Ένα μακρόσυρτο φφφ έστειλε με ανακούφιση όλο το μαύρο που φώλιαζε μέσα σου να συναντήσει το μαύρο της νύχτας. Με κλειστά μάτια ακολουθείς κάποιο δρόμο που προσδιορίζει μια ακαθόριστη πυξίδα μέσα σου, φωτισμένος λες από αυτό το φως που άναψε έτσι αναπάντεχα. Μετράς τα σκαλιά της βίλας της Μπενεφιτσέντζα με κλειστά τα μάτια, ξέρεις ότι ήταν πάντα δεκαεφτά και φτάνεις στο πλατύσκαλο. Ανοίγεις τα μάτια μόνο όταν ανοίγει η βαριά πόρτα της εισόδου της βίλας. Το αμυδρό φως από τη λάμπα στο κρυφό δωμάτιο με το αρχείο του Πορφύρη στο βάθος είναι ικανό να σε τυφλώσει. Ξέρεις ότι είναι εκεί και σε περιμένει. Περιμένεις λίγο για να συνηθίσουν τα μάτια στο μη σκοτάδι. Συνεχίζει απορροφημένη να διαβάζει κάτι από το αρχείο του Πορφύρη. Η αντανάκλαση του μπλε της οθόνης του υπολογιστή ζωγραφίζει στο πρόσωπό της ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο, ίδιο με εκείνο που είχε η μικρή που περίμενε τον χάρτινο μύλο της να κάνει φρου.
«Είμαι ερωτευμένος μαζί σου» της ψιθύρισες σε πρώτο πρόσωπο.
[1] Το μέγιστο ποσοστό που επιτρέπεται να μειωθεί η αξία μιας μετοχής μέσα στην ίδια χρηματιστηριακή συνεδρίαση.
[2] από τη γαλλική λέξη -fauve που μπορεί να μεταφραστεί ως άγριο θηρίο, αγρίμι. Βραχύβιο καλλιτεχνικό κίνημα των αρχών του εικοστού αιώνα
20/4/2005, Εργαστήριο του Πορφύρη, Κέρκυρα
1/2/2004 Γλυφάδα
«Το ελατήριο υπακούει σε συγκεκριμένους κανόνες αν το τεντώσεις μέχρι σε κάποιο σημείο. Μετά από αυτό το οριακό σημείο, αν το τεντώσεις και άλλο παύει να είναι ελατήριο, καταστρέφεται, γίνεται κάτι άλλο που υπακούει σε άλλους νόμους… Το πέρασμα από τις μικρές ποσοτικές μεταβολές στην ποιοτική μεταβολή.»
Θα έχουν περάσει ήδη δυο μήνες από εκείνο το απόγευμα που σκεφτόμουν τον Ρενέ Τομ και την θεωρία του, που την ονόμασε εύστοχα Θεωρία των Καταστροφών, βλέποντας τις σταγόνες από το φάρμακο να στάζουν μία μία μέσα από το σωληνάκι στην φλέβα μου. Περίμενα υπομονετικά να τελειώσει και αυτή η τρίτη και τελευταία φάση στο σχήμα της θεραπείας που μου σχεδίασε ο γιατρός για να καταστρέψει τον κάβουρα που φώλιασε στο στομάχι μου. Σε όλο το προηγούμενο διάστημα με έκανε να καταλάβω ότι πρέπει να αποδεχτώ τη νέα κατάσταση της υγείας μου και να συνηθίσω από εδώ και πέρα σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. Δεν είπε μέχρι που φτάνει αυτό το «από εδώ και πέρα», δεν ήξερε, ήταν ειλικρινής. Του είχα ζητήσει να είναι εκεί να με στηρίζει, να κάνει ότι μπορεί για να μη πονάω και να με βοηθήσει να αντιμετωπίσω με αξιοπρέπεια ότι είναι να γίνει μέχρι το τέλος. Τα έβαλε και αυτά στο σχήμα, αυτή ήταν πραγματικά η θεραπεία του άλλωστε. Να είναι αυτή η σταγόνα ή η επόμενη που θα κάνει την αλλαγή; Δεν καταλάβαινα καμία αλλαγή, στην επόμενη ίσως μονολογούσα.
Μικρές αλλαγές γίνονται κάθε μέρα, κάθε στιγμή, δεν καταλαβαίνει κανείς ότι έγινε κάτι διαφορετικό, τόσο μικρές αλλαγές. Αλλαγές στον τρόπο που μιλάει ένας στον άλλο και πόσο του μιλάει, μια λέξη λιγότερη κάθε μέρα. Αλλαγές σε αυτά που σκέφτεται, μικρές ανεπαίσθητες αλλαγές, κάποια μέρα ξυπνάει και δεν τον γνωρίζει ούτε τον δίπλα ούτε τον εαυτό του. Χάνονται όλα, λες και έπεσαν σε εκείνες τις σκουληκότρυπες στα περίεργα επίπεδα του Ρενέ Τομ που ορίζουν τις ποσοτικές μεταβολές και βρίσκονται ξαφνικά δίπλα σε κάποιον άλλον, σε κάποιο άλλο επίπεδο με άλλες τρύπες, να μετριούνται όλα με διαφορετικά μέτρα και σταθμά. Δύσκολο να καταλάβεις αυτές τις καθημερινές μικρές ποσοτικές αλλαγές, κάποια στιγμή να ‘σου η έκπληξη που η θεωρία την λέει καταστροφή, το προηγούμενο μεταλλάσσεται σε κάτι τελείως διαφορετικό χωρίς να προειδοποιήσει.
Ένα αιώνα πήρε στους μαθηματικούς να φτιάξουν μοντέλα για να περιγράψουν αυτή την χαοτική σχέση ανάμεσα στην ποσοτική μεταβολή με την αναπόφευκτη ποιοτική που φέρνουν αυτές οι μεταβολές. Βάλθηκαν αμέσως μετά να προσπαθούν να εξηγήσουν με αυτά τα μοντέλα που έφτιαξαν το κάθε τι, να προσπαθούν να προβλέψουν τις οικονομικές κρίσεις, την ευστάθεια στο πλοίο, την γέννηση ενός καρκινικού κύτταρου, τις κοινωνικές επαναστάσεις ή την στιγμή που αλλάζει η πορεία που κάνει το φύλλο όταν πέφτει από το δένδρο το φθινόπωρο. Λίγες ώρες πήρε στο Γαλλικό κόμμα να διαγράψει τον Τομ γι’ αυτές του τις θεωρίες που προέβλεπαν την αναπόφευκτη πτώση του υπαρκτού και μόνο τρεις δεκαετίες για να επιβεβαιωθεί ο Τομ και να φανεί πόσο ανύπαρκτος είχε γίνει ο υπαρκτός τους σοσιαλισμός. Έπεσε ο καψερός μέσα στην προηγούμενη σκουληκότρυπα, σε αυτή που τον γέννησε και άφησε τον κόσμο να αναρωτιέται πως είναι δυνατό να καταρρεύσει έτσι, μέσα σε μια νύχτα. Του έτυχε κάτι ανάλογο με αυτό που έπαθε και αυτή η γενιά-τρύπα που κάποτε την έλεγαν γενιά του Πολυτεχνείου. Ανέβασμα πάνω στο σπιράλ, σπειροειδή ανέλιξη την είχαν πει την γέννησή του κοινωνικού συστήματος που έμελλε να συντροφεύει τα φοιτητικά μου όνειρα και αυτά της γενιάς μου, πριν αυτά γίνουν του κλότσου και του μπάτσου ή αξίες στο χρηματιστήριο. Τελικά υπήρχε πάντα και η πιθανότητα της σπειροειδούς «κατέλιξης» με μια ελεύθερη πτώση μέσα από μια σκουληκότρυπα της ιστορίας χωρίς τα προστατευτικά όρια κανενός limit-down[1].
Συμμάζεψα τις σκόρπιες εμμονές μου περιμένοντας να τελειώσει ο ορός, να μπει όλο το φάρμακο στην φλέβα μου να καταστρέψει τα παλιοκύτταρά μου που έγιναν κάτι άλλο πριν αυτό το άλλο με κάνει, εκτός από πρώην σύζυγο και πρώην καθηγητή πρώην ενταγμένο στην πρώην αριστερά, πρώην γενικώς. Είπα ότι ίσως μαζί με τον καρκίνο το φάρμακο να μπορέσει να καταστρέψει και τις εμμονές μου. Και μιας και δεν είχα τίποτα άλλο να κάνω σε αυτή την αναμονή που γέμισε με εμμονές, πήρα χαρτί και μολύβι και τις ζωγράφισα. Με λέξεις αυτή την φορά. Έγραψα:
Θα θυμάσαι την συζήτηση που δεν την τελειώσαμε ποτέ για εκείνο τον πίνακα του Μαγκρίτ, εκείνον με τον ζωγράφο που προσπαθεί να πετύχει το αδύνατο. Πολύ με έχει απασχολήσει αυτό το θέμα, κάποιες στιγμές θεώρησα αδύνατο να καταλάβω τι ήταν αδύνατο και τι δυνατό.
Ψάχνοντας την απάντηση, μεγάλωνα. Μεγάλωνε κάθε στιγμή και το μονοπάτι που βρέθηκα πάνω του άλλοτε να το ανεβαίνω και κάποτε, χαμένος και χωρίς πυξίδα, να ακολουθώ τις πατημασιές μου προς τα πίσω να ανακαλύψω τα δεδομένα και όλα τα προηγούμενα. Έτσι, ανακάλυψα τα χρώματα. Το μπλε το άσπρο και το κόκκινο που εναλλάσσονται πάνω σε αυτό το μονοπάτι. Και τα χρώματα που φτιάχνονται από τα χρώματα στα κομμάτια εκείνα του δρόμου που βρέθηκα να περπατάω δίπλα με σένα ή πλάι σε κάποιον άλλον άνθρωπο. Στιγμές όμορφες αυτά τα σύνθετα χρώματα, δεν μετανιώνω για καμία τους. Νόμιζα ότι περιπλανιόμουν πάνω σε ένα βουνό ακολουθώντας αυτό το πολύχρωμο μονοπάτι που το έζωνε γύρω γύρω, έτσι έδειχνε. Στιγμές σε έβρισκα και μετά σε έχανα και σένα να περπατάς στο δίπλα βουνό. Κάποτε είπα δεν θα σε ξαναβρώ καθόλου, ήταν και το βουνό που έκρυβε την θέα, αρκέστηκα να συνεχίζω να ανεβοκατεβαίνω με την ελπίδα να ξανασυναντήσω κάποιον.
Τώρα τελευταία μου είπαν ότι το μονοπάτι μου μπορεί να τελειώσει σύντομα. Στην αρχή δεν ήθελα να το παραδεχτώ, το έκρυψα απ’ όλους. Μετά έψαξα μήπως μπορούσα να βρω άλλο δρόμο να συνεχίσω αλλά απόκανα. Για μια στιγμή είπα να γυρίσω πίσω κάνοντας γλίστρα στην πλαγιά. Αδύνατο να διανοηθώ ότι δεν υπήρχε ούτε βουνό ούτε κορυφή και να διακρίνω πόσο πολλοί ήταν γύρω μου που περπατούσαν πάνω στα δικά τους πολύχρωμα μονοπάτια, το ίδιο σκυφτοί και μοναχικοί όπως και εγώ.
Και εκεί που όλα φαίνονταν χαμένα κάτι έγινε και φωτίστηκε ο τόπος. Κατάλαβα τι εννοούσε ο Μαγκρίτ με το αδύνατό του. Δεν ήταν διαφορετικό το πρόσωπο του ζωγράφου και του κοριτσιού που ζωγράφιζε, από μέσα του έβγαιναν τα χρώματα πριν τα αφήσει ελεύθερα να κάνουν αυτά μετά ότι θέλουν. Δεν υπάρχει το «εσύ» χωρίς το «εγώ», και τα δύο έχουν νόημα και απελευθερώνονται από τους φόβους τους μέσα στο «εμείς». Αυτό ήταν το αδύνατο, να δει κάποιος αυτό που γίνεται και όχι αυτό που είναι, να αντιληφθεί την ύπαρξή όχι αυτή καθ’ εαυτή αλλά μέσα από όλα αυτά που δημιουργεί και μέσα από αυτά που μοιράζεται, να υπερβεί το «εγώ» μέσα από το «εμείς». Και μόλις το κατάλαβα αυτό εξαφανίστηκε με μιας και το βουνό του δικού μου «εγώ» μου και είδα όλα όσα μου έκρυβε. Δρόμοι υπάρχουν παντού και μονοπάτια που μπλέκονταν μέσα σε άλλα μονοπάτια, ακριβώς όπως μου είχε πει ο Λάσκος. Διέκρινα τις νέες προοπτικές και κατάλαβα την σημασία που έχει ο χρόνος. Κατάφερα και απάντησα στο πιο βασανιστικό ερώτημα που με ταλαιπωρούσε πάντα..
Δεν ξέρω πόσες στροφές μένουν μέχρι το τέλος από αυτό το μονοπάτι, δεν έμαθα να τις μετράω ακόμα. Ένα μόνο έμαθα. Με κάθε βήμα προς το επόμενο σταυροδρόμι γίνεται αυτό το μονοπάτι μεγαλύτερο κερδίζει συνέχεια στροφές. Αξίζει κάθε ένα τέτοιο βήμα. Ακόμα περισσότερο όμως αξίζουν τα βήματα που κάνει κανείς πλάι σε άλλα βήματα, εκεί που ανακατεύονται οι στιγμές και τα χρώματα.
Θα σε ξαναβρώ πιο πάνω, να με περιμένεις. Θα τα καταφέρω να σε φτάσω, δεν φοβάμαι πια.
Σπύρος
Άδειασε ο ορός, έβαλα το χειρόγραφο στη τσέπη χωρίς να είμαι σίγουρος για το αν ο υποψήφιος παραλήπτης αυτού του μηνύματος είχε τη διάθεση να με περιμένει σε μια στροφή πιο πάνω αλλά και χωρίς να ξέρω αν είμαι σε θέση να επιδώσω αυτό το μήνυμα, ότι δεν θα μείνει και αυτό ανεπίδοτο όπως κάποιες αγάπες μου που έμειναν ανεπίδοτες παλιότερα. Το βρήκα σήμερα, δυο μήνες μετά, ξεχασμένο σε μια τσέπη και ανεπίδοτο. Το σχήμα του γιατρού φαίνεται ότι απέδωσε, τουλάχιστον έτσι μου λέει, ο κάβουρας που ζει μέσα μου πήρε το μήνυμα ότι δεν έχω σκοπό να το βάλω κάτω και κούρνιαξε.
Δεν ξέρω αν είμαι ερωτευμένος με τον έρωτα ή με το πρόσωπο της Στέλλας που δεν το έχω δει ακόμα. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να της ζητήσω να βρεθούμε πρόσωπο με πρόσωπο για να της επιδώσω ότι είναι να επιδοθεί.
Διάβαζες στη τύχη σελίδες στο Ημερολόγιο Καταστρώματος του Πορφύρη όσο η Φρόσω, ακολουθώντας τα όσα διάβαζε συστηματικά στο ερευνητικό του ημερολόγιο, συνέκρινε πορίσματα και ερευνητικές υποθέσεις εργασίας μέσα στο βουνό με τα αρχεία με τις στατιστικές και τις ερευνητικές εργασίες που γέμιζαν το κρυφό δωμάτιο της Μπενεφιτσέντζα. Το πρόσωπό της μια σκοτεινιάζει και μια φωτίζεται, δυσπιστεί και επιβραβεύει, ανακαλύπτει βήμα με βήμα τα μονοπάτια που χάραξε ο ερευνητής και τις κοινές του διαδρομές με την ερευνητική δουλειά άλλων που βρίσκεται τακτοποιημένη στο αρχείο των δημοσιευμένων εργασιών της τέχνης της επικοινωνίας και της ιατρικής. Ακολουθεί τα βήματα του Πορφύρη μέχρι την επόμενη στροφή, κάποτε χτυπάει παλαμάκια ενθουσιασμένη με αυτό που της φανερώνεται και άλλοτε κατρακυλάει στην αμφιβολία, έκανες χθες το βράδυ την ίδια διαδρομή ακολουθώντας τα ίδια μονοπάτια του ερευνητικού ημερολόγιου και ξέρεις. Πέρασε πολύ ώρα με το να χαζεύεις την Φρόσω προσπαθώντας να μαντέψεις την αιτία για την κάθε της αντίδραση. Ή μήπως πέρασαν ελάχιστα δευτερόλεπτα, δεν ξέρεις, ο χρόνος έχει κάποια σημασία που σου διαφεύγει αυτή την στιγμή.
Ο Πορφύρης έγραφε στο σημείωμά του ότι κάτι έλαμψε μέσα του και φωτίστηκε για να καταλάβει το αδύνατο του ζωγράφου και να διαπιστώσει ότι το βουνό του εγώ του ήταν αυτό που τον φόβιζε κρύβοντάς του την θέα. Ξεφύλλισες πάλι το ηλεκτρονικό προσωπικό του ημερολόγιό του που το είχες εκτυπώσει για να διαβάζεται πιο άνετα, ελπίζοντας να ξεπηδήσει αυτόματα μέσα από τις σελίδες του η αιτία αυτής της φωτεινής έμπνευσης του καθηγητή σου και να σε βγάλει από την σκιά που σε καθηλώνει. Το μάτι σταμάτησε, για κάποιο ανεξήγητο λόγο, σε αυτά που έγραψε στις Βρυξέλλες ενάμιση μήνα πριν γράψει το ανεπίδοτο σημείωμα του.
19/12/2003 Βρυξέλες
Μετά την τελευταία αλλαγή στη σύνθεση της LPL και την ανακατανομή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στα μέλη της, είμαι μάρτυρας συνταρακτικών γεγονότων. Ο νεοφερμένος συνάδελφός μου Στέφανο Περμούτι έβαλε ένα ακόμα P στο όνομα της επιτροπής, λέγεται πλέον LPLP. Οι φήμες στους διαδρόμους λένε ότι τον επέβαλαν οι συντηρητικοί της Κομισιόν, συνεπικουρούμενοι και από τους Άγγλους εργατικούς, για να αποκατασταθεί κάποια ισορροπία και να βρεθεί μια λύση στο διαφαινόμενο πολιτικό αδιέξοδο να μη μπορεί να καταλήξει η επιτροπή σε μια κοινά πολιτικά αποδεκτή πλατφόρμα για την στρατηγική επικοινωνίας για την πρόληψη υγείας που θα ακολουθήσει η Ένωση τις επόμενες δεκαετίες. Τις φήμες αυτές τις επιβεβαίωσε ο ίδιος ο αρμόδιος Επίτροπος για θέματα υγείας που παρουσίασε επίσημα τον Περμούτι σαν τον νέο πρόεδρο της επιτροπής. Η εντύπωσή που μου δημιουργήθηκε από την ομιλία του Επιτρόπου στην κοινή κλειστή συνεδρίαση της επιτροπής και των ομάδων εργασίας που συντονίζουμε, είναι ότι οι πολιτικοί φιλοδοξούν να αναλάβουν σαφή ιατρικά καθήκοντα για την αντιμετώπιση αυτών που αποκαλούν μεγάλες σύγχρονες ασθένειες αναθέτοντας στους γενικούς γιατρούς την ευθύνη να εφαρμόζουν πολιτικές ρύθμισης της συμπεριφοράς μεγάλων κοινωνικών ομάδων στην Ευρώπη! Την εντύπωσή μου αυτή την επιβεβαίωσε ο Περμούτι με την εισαγωγική του παρέμβαση. Έχει πλέον αυτός την ευθύνη για τον σχεδιασμό της επικοινωνιακής στρατηγικής των μέσων προαγωγής της υγείας, όπως είναι πλέον το όνομα που υιοθετήθηκε για όλες τις δράσεις πρόληψης. Ο δικός μου ρόλος υποβαθμίστηκε στο να σχεδιάζω τις προδιαγραφές που θα πρέπει να ακολουθούν οι διαφημιστικές καμπάνιες στα κράτη μέλη της Ένωσης για να «περνάνε» τα μηνύματα που επεξεργάζονται οι γιατροί της επιτροπής και οι ομάδες εργασίας που συντονίζουν, σύμφωνα με την στρατηγική που θα χαράζει ο νεοφερμένος. Ο στόχος, όπως τον ανέλυσε ο επίτροπος, είναι να περιοριστούν οι δαπάνες της δημόσιας υγείας, που δημιουργούν εκρηκτικές συνθήκες στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, με κίνδυνο αυτά να καταρρεύσουν μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια, προλαβαίνοντας τις αρρώστιες με την μεταφορά της ευθύνης στους πολίτες που θα πρέπει να υπακούσουν σε συγκεκριμένους κανόνες αλλάζοντας τελικά συνήθειες και τρόπο ζωής. Ο άλλος στόχος είναι η εξάπλωση όλο και πιο σύγχρονων (λησμόνησε να πει και πολύ δαπανηρών) διαγνωστικών μεθόδων και μέσων σε όλη την Ευρώπη.
Ο Περμούτι, πριν καλά καλά καθίσει στην θέση του προέδρου της LPLP, έδωσε το στίγμα αυτών που είναι να γίνουν. Η βασική επικοινωνιακή στρατηγική του που μας παρουσίασε ακολουθεί τέσσερα στάδια. Στο πρώτο στάδιο, που το ονόμασε «Σταδιακή ανάπτυξη» και που διαρκεί πολλά χρόνια, ρίχνονται τα σπέρματα των επερχόμενων κινδύνων από μια μελλοντική αρρώστια-μάστιγα, είτε με ανακοινώσεις ιατρών σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια είτε με διαρροή στον τύπο ασαφών πληροφοριών για την ίδια την νόσο ή κάποια συγγενή της. Για καλό παράδειγμα εφαρμογής αυτού του σταδίου ανέφερε τον έρπητα και τον θόρυβο που ξεσήκωσε την δεκαετία του ογδόντα που λειτούργησε σαν φάση αναμονής και προετοιμασίας της κοινής γνώμης για το AIDS που εμφανίστηκε απειλητικά δέκα χρόνια μετά. Το επόμενο στάδιο το ονόμασε «Απογείωση» όπου τον κύριο ρόλο για το μήνυμα πρόληψης που πρέπει να ληφθεί θα τον αναλαμβάνουν να το δημιουργήσουν και να το μεταφέρουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μετά από τοποθετήσεις των υπευθύνων επιστημονικών φορέων και των πολιτικών που θα προσπαθούν να περιορίσουν τον πανικό με δηλώσεις και άλλα μέσα. Σε αυτό το σημείο ήταν σαφές ότι θέλει να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνικές μου για επικοινωνιακή αντιστροφή που μεταφέρνουν συνήθως ακριβώς το ανάποδο μήνυμα από αυτό που μεταδίδεται. Θα ακολουθεί μετά η φάση που ονόμασε «Αντιλογία». Για μια μεγάλη χρονική περίοδο πρέπει να συντηρείται ο θόρυβος που ξεσηκώθηκε στο προηγούμενο στάδιο με επιλεκτική προβολή από τα μέσα αντίθετων επιστημονικών απόψεων για τον κίνδυνο της νόσου που «απογειώθηκε» και τα αποτελέσματά της. Στον κόσμο θα πρέπει να μένει η εντύπωση της εικόνας των ειδικών που δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους, άρα πως θα είναι δυνατό να έχει ο αδαής πολίτης γνώμη. Αφού ολοκληρωθεί με τα χρόνια η τρίτη φάση, αυτή της Αντιλογίας, θα ακολουθεί η φάση «Σταθεροποίηση της κατάστασης». Το κοινό μπορεί να αντιδράσει από την εφαρμογή των μέτρων των προηγούμενων φάσεων, υπάρχει κίνδυνος να γίνει κυνικό, τα μηνύματα να μην έχουν μεγάλη απήχηση και τα μέτρα πρόληψης να μην εφαρμόζονται. Τα επικοινωνιακά μέτρα της Σταθεροποίησης θα έχουν σαν στόχο να καταπολεμηθεί ο θυμός που η εφαρμογή των επικοινωνιακών πολιτικών των προηγούμενων φάσεων θα φέρουν, αφού θα έχουν σαν αποτέλεσμα την σχεδόν βίαιη αλλαγή κοινωνικών συμπεριφορών ή του καθημερινού τρόπου ζωής, και να αναχαιτίσουν τις οργανωμένες αντιδράσεις αμφισβήτησης που θα εκδηλωθούν.
Με την ολοκλήρωση των προγραμματικών δηλώσεων του Περμούτι, που επικροτήθηκαν με ιδιαίτερο ενθουσιασμό από τον Επίτροπο Υγείας, έμεινα άναυδος. Πολύ δε περισσότερο μετά από την κυνική απάντηση του Ιταλού που, με μεγάλη δόση ειρωνείας, απάντησε στο ερώτημα που μου έκανε η Στέλλα και που δεν της το είχα απαντήσει ακόμα.
«Ποιο προϊόν διαφημίζουμε για να πουληθεί και απαιτεί αυτή τη στρατηγική;» τον ρώτησα.
«Τρόμο πουλάμε κύριε καθηγητά, αν δεν το έχετε καταλάβει ακόμα» μου απάντησε. «Τον φόβο σε συσκευασία χύμα και αν θέλετε, και σε ατομική συσκευασία. Έχετε κάποιο πρόβλημα γι’ αυτό ή μήπως φοβάστε;» ήταν η ακριβής του απάντηση, έτσι στα ίσα και δίχως τα συνήθη διπλωματικά καλύμματα της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών που στρογγυλεύουν τις λέξεις χωρίς να τους αλλάζουν το νόημα.
Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι, τα αυτιά μου βούιζαν και μου ήρθε μια ναυτία. Είπα από μέσα μου να παραιτηθώ, να τους τα βροντήξω και να φύγω εκείνη τη στιγμή. Όμως φοβήθηκα, αυτή είναι η αλήθεια. Φοβήθηκα τις συμβατικές μου υποχρεώσεις προς την Κομισιόν και τους όρους εχεμύθειας που δεν μου επιτρέπουν να δημοσιοποιήσω τίποτα απ’ όσα ακούγονται στην επιτροπή. Φοβήθηκα την φυλακή που με περιμένει αν κάνω την κουτουράδα και ανοίξω το στόμα μου. Φοβήθηκα για τα κονδύλια που παίρνει το Πανεπιστήμιο για έρευνα από τα Κοινοτικά Προγράμματα των Βρυξελών. Φοβήθηκα την χλεύη των συναδέλφων που ζήλεψαν με την επιλογή μου στην LPL και περιμένουν πως και πως το στραβοπάτημά μου. Περισσότερο όμως φοβήθηκα το βλέμμα του Ιταλού καθηγητή του κυβερνητικού μάρκετινγκ. Βλέμμα σκληρό και ειρωνικό, γεμάτο με την αυτοπεποίθηση και την σιγουριά της δύναμης της εξουσίας όλων αυτών που τον στηρίζουν, βλέμμα αλαζονικό και πρόστυχα ειλικρινές. Κιότεψα, αποτραβήχτηκα στην σκιά μου να μην φαίνομαι μέχρι το τέλος της πρωινής συνεδρίασης με μοναδική μου σκέψη τον καρκίνο που σιγόκαιγε μέσα μου.
Το απόγευμα ζήτησε να με δει ο Λαφανουί στο ξενοδοχείο μου. Πρότεινε συνεργασία. Διαφαίνεται ότι η επιτροπή τελικά θα ονομαστεί LP-LP, με το διαχωριστικό στη μέση της να διευρύνεται συνεχώς. Φοβάται και αυτός από την τροπή που πήραν τα πράγματα, πιστεύει ότι το αποτέλεσμα της δουλειάς της επιτροπής επηρεάζει πολύ σοβαρότερα θέματα από αυτά που πίστευε μέχρι σήμερα ότι διακηδεύονται. Πιστεύει πλέον ότι η δουλειά μας δεν έχει να κάνει μόνο με την πριμοδότηση κάποιων φαρμακευτικών εταιρειών ή κάποιων άλλων που κατασκευάζουν ιατρικά μηχανήματα. Άνοιξε τη καρδιά του, ανέφερε στοιχεία και μελέτες που δεν δικαιολογούν τα μέτρα που είναι να ληφθούν και άλλες που μετρούν το κόστος της εφαρμογής τους, που φαίνεται ότι είναι πολλαπλάσιο από αυτό που πρέπει να περικοπεί από τα συστήματα υγείας για την καταπολέμηση των νόσων και των συνεπειών τους για να μην καταρρεύσουν τα ασφαλιστικά συστήματα. Ανέφερε την ερευνητική δουλειά κάποιου Πήτερ Σκράμπανεκ, πανεπιστημιακού καθηγητή στο Δουβλίνο, που πρωτοστάτησε στην δημοσιοποίηση των κινδύνων από την εφαρμογή παρόμοιων πολιτικών την δεκαετία του 90, μιλώντας για τον Θάνατο της Ανθρωπιστικής Ιατρικής μετά την παρέμβαση των πολιτικών που, χωρίς κανένα δικαίωμα και εξουσιοδότηση, προσπαθούν να στέψουν τους γιατρούς στο να παρεμβαίνουν στις ζωές των υγειών με όλο και μεγαλύτερη ένταση, εγκαταλείποντας σταδιακά τον κύριο στόχο της ιατρικής που είναι η καταπολέμηση της νόσου και η διευκόλυνση της ζωής των ασθενών. Μετά την αναφορά του στον ανεξήγητο και αιφνίδιο θάνατο του Σκράμπανεκ το 1994, ο Γάλλος γιατρός ανέφερε με αηδία τις ημι-θρησκευτικές σταυροφορίες που επικράτησαν στην γηραιά Αλβιόνα και διαρκώς επεκτείνονται πλέον σε όλη την Ευρώπη. Οι σταυροφορίες ενάντια στους παλιούς εχθρούς, το σεξ, τα ναρκωτικά, τη λαιμαργία και την οκνηρία που ξεκίνησαν την εποχή της βασίλισσας Βικτώριας, πήραν την σύγχρονη μορφή τους σήμερα με αντίστοιχες σταυροφορίες για τα ζωικά λίπη, την άσκηση, το αλκοόλ και το σεξ. Από ορισμένους θιασώτες της καλής υγείας που, με φαρισαϊκή μισαλλοδοξία, θέλουν να αστυνομεύουν τον τρόπο ζωής και να αρνούνται την οποιαδήποτε απόλαυση κηρύσσοντας μια σύγχρονη μορφή ασκητισμού χωρίς να στηρίζονται σε κανένα επιστημονικό ή επιδημιολογικό δεδομένο, με εξαίρεση την σχέση καπνίσματος-καρκίνου, της φτώχειας και της κλιματικής αλλαγής με όλες σχεδόν τις σύγχρονες μεγάλες αρρώστιες όπως χαρακτηριστικά είπε. Λησμόνησε να αναφέρει και την σχέση ασθενειών που οδηγούν και στο θάνατο με τον έρωτα, ή μάλλον καλλίτερα από την έλλειψη του έρωτα, αλλά δεν ήθελα να τον διακόψω ξεστρατίζοντας την συζήτησή μας από ότι είχε σχεδιάσει. Και μιας και δεν υπάρχει σκέψη να γεμίσουν οι δρόμοι της Ευρώπης με διαφημιστικές πινακίδες όπου τα Υπουργεία Υγείας θα προειδοποιούν με επιγραφές όπως «η φτώχεια μπορεί να σκοτώσει» ή «οι φτωχοί πεθαίνουν πρόωρα», ο Λαφανουί φοβάται ότι η επιτροπή ήταν εγκλωβισμένη να αναπαράγει και να διαδίδει πολιτικές που επιβάλουν κοινωνικές συμπεριφορές που θα εντείνουν τον συντηρητισμό των κοινωνιών και την μεγαλύτερη στροφή προς τον ατομικό τρόπο ζωής, χωρίς να προσφέρουν απολύτως τίποτα στην προαγωγή της υγείας. Στα μάτια του διέκρινα αμυδρά μια φλογίτσα να σιγοκαίει, ενδεχομένως εκείνη που είχε ανάψει μέσα στον νεαρό φοιτητή της ιατρικής πριν σαράντα χρόνια σε κάποιο αμφιθέατρο ή σε κάποιο οδόφραγμα του Γαλλικού Μάη.
Πρότεινε να επεξεργαστούμε τα δεδομένα της Γαλλικής κυβέρνησης που είχε διαθέσιμα και θα μου παρέδιδε, τα περισσότερα απόρρητα και αδημοσίευτα σε επιστημονικά περιοδικά είπε, για να προσπαθήσουμε μαζί να διαμορφώσουμε μια επικοινωνιακή πλατφόρμα που θα αντιταχθεί στον άξονα των Περμούτι- Λάρσεϋ. Αφού συμβουλευτεί και την κυβέρνησή του φυσικά, όπως τόνισε με ένα τρόπο σαν να ήθελε να το ακούσει αυτό το τελευταίο κάποιος τρίτος. Δεν ξέρω τους πραγματικούς λόγους που θέλει να μοιραστεί μαζί μου απόρρητα μυστικά της κυβέρνησής του ούτε μπορώ να γνωρίζω τον βαθμό της αξιοπιστίας τους. Ίσως να θέλει να με χρησιμοποιήσει, ίσως πάλι όχι. Συμφώνησα να μου στείλει να εξετάσω ότι έχει και το θεωρεί χρήσιμο ή σημαντικό για την δουλειά μας και ας ήταν απόρρητο. Συμφώνησα και με την ανάλυσή του για τον χαρακτήρα που αποκτούσε η επιτροπή στηριγμένος περισσότερο στο ένστικτό μου και την διαίσθηση. Σκέφτηκα ότι εγώ δεν έχω πρόβλημα να ζητήσω κανενός την άδεια για να χρησιμοποιήσω τέτοια επιστημονικά δεδομένα ή στο να αντιταχθώ στον Περμούτι. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει άποψη για τέτοιες «λεπτομέρειες», όπως είναι οι πολιτικοί στόχοι της «προαγωγής της υγείας». Στην Αθήνα τα σοβαρά πολιτικά προβλήματα σχετίζονται με την δημόσια εικόνα του εκάστοτε υπουργού, την μίζερη διανομή των κοινοτικών κονδυλίων και την ανάλωση του δυναμικού των ειδικών συνεργατών των υπουργείων στο βόλεμα των ημετέρων. Αυτή την εποχή κανείς δεν ενδιαφέρεται ούτε και με αυτά, όλοι ασχολούνται με τις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου και την Ολυμπιάδα του Αυγούστου, εκεί τελειώνουν όλοι οι εθνικοί μας στόχοι. Αν κάποια στιγμή με καλέσουν να αιτιολογήσω αυτή την πρωτοβουλία μου, να συνταχθώ με τον Λαφανουί και θα επικαλεστώ την ανεξαρτησία μου ως ακαδημαϊκού. Αν αυτό δεν τους πείσει, θα καταφύγω σε εκείνο τον παλιό Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία. Νομίζω ότι θα καθαρίσω σχετικά εύκολα έτσι. Γέλασα με την ιδέα ότι εφαρμόζοντας κάποια στιγμή, μετά από μήνες, τα μέτρα της επικοινωνιακής στρατηγικής του Περμούτι για την γρίπη των πουλερικών, που θέλει κάποιους με στολές αστροναύτη να εισβάλουν στα κοτέτσια και να κυνηγάνε τα κοτόπουλα, σαν την πρώτη φάση προετοιμασίας της κοινής γνώμης για την πίεση που θα πρέπει να ασκηθεί στην Κίνα πριν από την Ολυμπιάδα του 2008 με αφορμή τη νόσο των πουλερικών που θα έχει τότε την μέγιστη έξαρση, για να επιτευχθούν κάποιοι στόχοι που σχετίζονται με το παγκόσμιο εμπόριο, ότι είναι σφόδρα πιθανό να χαθεί το ύποπτο πουλί που θα συλληφθεί κάπου στα γρανάζια της Ελληνικής γραφειοκρατίας και θα γελάσει στο τέλος και το παρδαλό κατσίκι, αντί να σκορπίσει η εικόνα των αστροναυτών στα κοτέτσια τον τρόμο. Γέλασε μέσα από τη καρδιά του και ο γιατρός, συμφωνήσαμε να συντονιστούμε. Αναθάρρησε και αναθάρρησα.
Πήρα τηλέφωνο τον Λάσκο, του εξήγησα την κατάσταση με αρκετές λεπτομέρειες. Δυο ώρες του μίλαγα, έδειξε να μην εκπλήσσεται. Μου θύμισε όλα αυτά που μου είχε διδάξει για τον τρόμο σαν στοιχείο της τέχνης του εικοστού αιώνα και τον ρόλο του στην νομιμοποίηση των εθνικών κρατών, για τον φόβο που γίνεται φοβία και τελικά τρόμος μαζικός. Η ηρεμία του και οι ολοκληρωμένες και τεκμηριωμένες απόψεις του πάνω στο αντικείμενο που κατέχει καλά, μεταδόθηκαν και σε μένα μέσα από τα σύρματα της επικοινωνίας. Αισθάνθηκα πάλι σαν να περπατάμε πλάι-πλάι πάνω στο ίδιο μονοπάτι που έκανε συνέχεια κύκλους γύρω από ένα βουνό. Κάθε στροφή και ένα επίπεδο πιο πάνω στην ανάλυση και στα επιχειρήματα, βήμα με βήμα να αποκαλύπτονται ξανά όλες οι αλήθειες.
«Πως τον νικάει κανείς αυτό τον τρόμο;» τον ρώτησα κάποια στιγμή.
«Μόνο ένα τρόπο ξέρω» μου απάντησε. «Πρέπει πρώτα να νικήσεις τον φόβο του άγνωστου, τον ίλιγγο που νοιώθεις μέσα σου όταν θωρείς το μέλλον προβάλλοντας τους μικρούς ατομικούς σου φόβους, αυτό που υπάρχει στην πίσω, την αθέατη πλευρά του βουνού του εγώ σου Σπύρο. Τον νικάς με ένα φ, έτσι απλά, με ένα σου φύσημα, με μια σου απόφαση να μη φοβάσαι. Να συνεχίσεις δηλαδή να περπατάς και να μιλάς συντονίζοντας το βήμα με όσους είναι δίπλα σου. Νομίζεις ότι είναι βουνό αυτό που ανεβαίνουμε μαζί τόση ώρα που μιλάμε;»
Τον είδα να κοιτάζει βαθειά μέσα μου με εκείνα τα λαμπερά μάτια του διαφωτιστή που επέμενε στις αξίες του ανθρωπισμού. Είδε ότι αισθανόμουν, αισθάνθηκα ότι έβλεπε τις εικόνες που σχηματιζόταν στο μυαλό μου, ανατρίχιασα με τη σκέψη ότι τελικά μπορεί να μην υπάρχει βουνό. Το κατάλαβε, με καληνύχτισε ευγενικά και έκλεισε. Βάζοντας τώρα σε αυτές τις γραμμές σε τάξη τις σκέψεις και τα συναισθήματα αυτής της ημέρας, καταλαβαίνω ότι ένα πράγμα μου μένει να κάνω: να πάψω να φοβάμαι και να συνεχίσω να περπατάω. Πάση θυσία.
Έμεναν αδιάβαστες μόνο δυο ημερομηνίες στο ημερολόγιο του Πορφύρη, όσα έγραψε στις 4 Φεβρουαρίου και στις 11 Μαρτίου του 2004, λίγες μέρες πριν εξαφανιστεί. Η Φρόσω είχε αφήσει στη μέση το διάβασμα του ερευνητικού αρχείου του Πορφύρη και είχε βγει να κάνει το απογευματινό της τζόκιν. Άνοιξες και εσύ το βήμα για να δεις τη συνέχεια.
4 Φεβρουαρίου 2004 στο γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο
Πριν δέκα μέρες παρέλαβα το δέμα με τα τέσσερα CD που περιλαμβάνουν τα απόρρητα στοιχεία της κυβέρνησης του Λαφανουί. Η πρώτη μου εντύπωση από την μελέτη τους είναι ότι έχει απόλυτο δίκαιο ο Λάσκος. Η LP-LP φτιάχτηκε για να πουλήσει τρόμο στους υγιείς μιας και τίποτα από αυτά που σχεδιάζονται στην επιτροπή δεν τεκμηριώνει κανένα μέτρο «προαγωγής της υγείας» και κανένας κίνδυνος για τη δημόσια υγεία δεν τεκμηριώνεται σοβαρά από καμιά απολύτως επιδημιολογική μελέτη!
Ολοκλήρωσα χθες το βράδυ αργά την εφαρμογή της μεθόδου του Φωτεινού για να βρω τον βαθμό διείσδυσης του φόβου και του τρόμου στις ιστοσελίδες του Ίντερνετ σε παγκόσμιο επίπεδο. Ευφυέστατη η μέθοδος, χρησιμοποιεί πολύ έξυπνα τα φίλτρα αναζήτησης του Google και του Yahoo αφού προηγουμένως καθορίσει μια σειρά από κριτήρια για να αποκλειστούν οι διπλές εγγραφές και οι σελίδες-σκουπίδια, μετρώντας την πραγματική επισκεψιμότητα των ιστοσελίδων. Η μέθοδος φτιάχτηκε από τον Φωτεινό για να βρει τον βαθμό διείσδυσης καταναλωτικών προϊόντων σε ιστοσελίδες στο ίντερνετ, για να τις συσχετίσει μετά με τις καταναλωτικές συνήθειες των θαμώνων των ίντερνετ καφέ. Την δοκίμασα για τον φόβο και τον τρόμο με ελάχιστες διορθώσεις. Παντού, σε όλο τον κόσμο και για κάθε γλώσσα πήρα τα ίδια αποτελέσματα. Η λέξη φόβος εμφανίζεται περίπου στο 6% των ιστοσελίδων ανεξαρτήτως γλώσσας και γεωγραφικής περιοχής. Ο τρόμος ακολουθεί με ένα ποσοστό 3% περίπου, ενώ η φοβία απασχολεί το διαδίκτυο μόνο σε κάποια χιλιοστά των ιστοσελίδων. Ελαφρώς αυξημένα τα ποσοστά για τις Ηνωμένες Πολιτείες, εκεί ο τρόμος, η τρομοκρατία και τα παράγωγά τους έχουν υψηλότερο βαθμό διείσδυσης. Διαφορετικά αποτελέσματα πήρα και για την Ελλάδα. Εδώ τα ποσοστά των ιστοσελίδων που αναφέρονται στον φόβο, την φοβία και του τρόμο (που πολλές φορές χρησιμοποιούνται λανθασμένα ως ταυτόσημες έννοιες) είναι αυξημένα κατά 21% σε σχέση με τα αντίστοιχα του παγκόσμιου ιστού. Δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται στο ότι φοβόμαστε περισσότερο, στην εθνική μας μοναξιά και στην συνεχή αγωνία μας να εμφανιζόμαστε σαν συνεχιστές τόσο αντιφατικών παραδόσεων, που το μόνο που τις συνδέει είναι η συνέχεια της ίδιας γλώσσας. Μπορεί πάλι να είμαστε πιο ειλικρινείς και μιλάμε πολύ και δημόσια για τον φόβο και τον τρόμο, αφού τραγουδάμε αυτές τις λέξεις ακόμη και στον εθνικό μας ύμνο. Να ένα ακόμα καλό θέμα για περισσότερη έρευνα.
Το πιο συνταρακτικό συμπέρασμα αυτής της έρευνας μου είναι ότι ο φόβος είναι πλέον η τρίτη σε ποσοστό διείσδυσης λέξη στον παγκόσμιο ιστό, μετά από τις λέξεις σπορ και σεξ. Όλες οι άλλες δημοφιλείς λέξεις ή αξίες ακολουθούν τον φόβο και τον τρόμο από πολύ μεγάλη απόσταση στα ενδιαφέροντα όσων επισκέπτονται τις σελίδες του παγκόσμιου ιστού. Και το πιο συνταρακτικό είναι ότι ο ρυθμός αύξησης των ποσοστών του δείκτη του φόβου και του δείκτη του τρόμου στο διαδίκτυο είναι τετραπλάσιος από οποιαδήποτε άλλη λέξη, αξία ή προϊόν. Υπολόγισα ότι με αυτούς τους ρυθμούς σε δυο ή τρία χρόνια ο φόβος θα έχει κατακτήσει σε όλο τον κόσμο την πρώτη θέση στα ενδιαφέροντα των συντακτών των ιστοσελίδων και των επισκεπτών του ίντερνετ, εκτοπίζοντας ακόμη τα σπορ και το σεξ, που σήμερα συναγωνίζονται στήθος με στήθος για την πρωτοκαθεδρία. Φαίνεται ότι δεν θα αργήσει η ημέρα όπου το σεξ θα πάρει τελεσίδικα τη θέση κάποιου σπορ, τα σπορ θα έχουν υποκαταστήσει το σεξ και ο τρόμος με τον φόβο θα οδηγούν αυτές, αλλά και όλες τις παρελκόμενες, κοσμοϊστορικές εξελίξεις. Θα έχει πολύ μεγάλη σημασία να ερευνηθούν οι συσχετίσεις των μεταβολών της διείσδυσης του τρόμου, ως δείκτη των κοινωνικών συμπεριφορών από όσα δημοσιεύονται στον παγκόσμιο ιστό, μετά από την εφαρμογή των επικοινωνιακών δράσεων της LP-LP ή μετά από τις υστερίες τρόμου, όπως για παράδειγμα αυτές που ακολούθησαν την 11η Σεπτεμβρίου ή τον πόλεμο στο Ιράκ, τα τρομοκρατικά χτυπήματα και τις απειλές στην Ευρώπη ή αυτά που ακουστήκαν για τον ιό SARS και την νόσο των πουλερικών. Οι πρώτες ενδείξεις από την μελέτη που έκανα προβάλλοντας την διαχρονική εξέλιξη της διείσδυσης του φόβου και του τρόμου στις διαφορετικές ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες με την μέθοδο Φωτεινού, συνδυάζοντας και τις στατιστικές άλλων μετρήσεων από έρευνες κοινωνικών συμπεριφορών, δείχνουν ότι ο Περμούτι έχει απόλυτο δίκαιο: o φόβος και ιδιαίτερα ο τρόμος έχουν αποκτήσει χαρακτηριστικά ιδιαίτερα δυναμικών καταναλωτικών προϊόντων.
Μίλησα πάλι με τη Στέλλα στο τηλέφωνο. Σήμερα της είπα για τους προβληματισμούς και τους φόβους μου για το πραγματικό αποτέλεσμα της δουλειάς που κάνω. Κλείνοντας το τηλέφωνο συνειδητοποίησα ότι μου έχουν αναθέσει να διαφημίσω τον τρόμο για να καταναλωθεί αυτός φρέσκος, με όλες τις «ευεργετικές» του ιδιότητες και σε όσο μεγαλύτερες ποσότητες γίνεται. Να χωνευτεί μαζί με τις ραφιναρισμένες εικόνες που θα δείχνουν το ενδιαφέρον κάποιων για την κίνδυνο της απώλειας της υγείας των υγειών. Και όλα αυτά την ώρα που, άρρωστος εγώ, παλεύω να νικήσω με κύριο όπλο τον έρωτά μου για τη Στέλλα, τον ανακυκλούμενο φόβο από αυτό που φώλιασε ύπουλα μέσα στο στομάχι μου. Την Στέλλα που υποφέρει από κατάθλιψη, που προέρχεται είτε από το άγχος της απώλειας των ψευτοδουλειών που βρίσκει κατά καιρούς είτε από τον εμμένοντα φόβο της ότι θα μείνει για πάντα άνεργη.
Σημείωσα αυτή την διαπίστωση εδώ ελπίζοντας να φανεί χρήσιμη στο μέλλον σε κάποιο ψυχολόγο, αν αυτός θελήσει να κατανοήσει την πολύπλοκη μάχη που γίνεται τώρα με όλους τους δαίμονες μέσα μου. Ενδεχομένως να φανεί χρήσιμη και σε μένα όταν, ξαναδιαβάζοντας αυτές τις σελίδες μετά από καιρό, προσπαθήσω να κατανοήσω την πραγματική αιτία που θα με οδηγήσει στις αποφάσεις που φαίνεται ότι πρέπει να πάρω τώρα.
11 Μαρτίου 2004 στο γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο
Το περασμένο Σάββατο στις 6 Μαρτίου, την παραμονή των Ελληνικών βουλευτικών εκλογών, μου έφτασε η είδηση ότι ο Λεφανουί βρέθηκε νεκρός στο γραφείο του στο Παρίσι. Τον βρήκε απαγχονισμένο η καθαρίστρια του γραφείου του τα ξημερώματα. Το σώμα του βρέθηκε κρεμασμένο από ένα σχοινί που είχε δεθεί από ένα σιδερένιο στήριγμα στο πατάρι του. Δεν βρέθηκε κανένα σημείωμα που να δικαιολογεί την πράξη του. Την είδηση μου την τηλεφώνησε η γραμματέας του, η κηδεία του αυτόχειρα θα γινόταν στην γενέτειρά του, ένα χωριό στη Βρετάνη, το απόγευμα της Δευτέρας. Με πήρε για να με ειδοποιήσει ότι, μετά από αυτές τις εξελίξεις, η προγραμματισμένη για τις 22 συνάντησή μας στο Παρίσι θα έπρεπε να ματαιωθεί. Ζήτησε και συγγνώμη για την ταλαιπωρία. Αμήχανα και με λέξεις που έβγαιναν από την επαγγελματική τη συνήθεια να ρυθμίζει τα ραντεβού του καθηγητή της ιατρικής στο Πανεπιστήμιο ανάλογα με τα έκτακτα γεγονότα της προσωπικής του ζωής.
Έκανα πάρα πολύ ώρα για να συνέλθω από το σοκ που μου προκάλεσε το άκουσμα της είδησης του θανάτου του Λεφανουί. Μου ήταν αδύνατο να πιστέψω ότι αυτοκτόνησε ο άνθρωπος με τον οποίο συνομιλούσα αργά το προηγούμενο βράδυ για τα κοινά μας ερευνητικά σχέδια, για τις διακοπές που σχεδίαζε να κάνει στην Ελλάδα πριν από τους Ολυμπιακούς αγώνες το καλοκαίρι και για τις προβλέψεις του για τις Ελληνικές βουλευτικές εκλογές. Όλο το Σαββατοκύριακο δεν μπόρεσα να ησυχάσω με την σκέψη ότι δεν είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να αυτοκτόνησε, κάτι άλλο συνέβαινε.
Την Τρίτη το πρωί επισκεφτήκαν το γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο ένας επιθεωρητής της Γαλλικής αστυνομίας με τη συνοδεία ενός υπαλλήλου της Γαλλικής πρεσβείας στην Αθήνα και ενός Έλληνα αστυνομικού που μετέφερε την άδεια του πρύτανη να με εξετάσουν στο γραφείο μου στο Πανεπιστήμιο. Μου πήραν κατάθεση για τον Λεφανουί, φαίνεται ότι είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που μίλησα μαζί του πριν από το τραγικό του τέλος, έτσι έδειξαν τα αρχεία των κλήσεων της τηλεφωνικής εταιρίας στο Παρίσι. Μετέφερα το κλίμα της συνομιλίας, τα θέματα που συζητήσαμε και κατέθεσα την πεποίθηση που είχε αρχίσει να μου σχηματίζεται ότι κάποιος πρέπει να δολοφόνησε τον Λεφανουί. Δήλωσα κατηγορηματικά ότι δεν είχα ιδέα ποιος και για ποιο λόγο. Πήραν την υπογραφή μου στην κατάθεση, ευγενέστατα ο Γάλλος επιθεωρητής με χαιρέτισε στρατιωτικά και έφυγαν.
Μισή ώρα αργότερα εισέβαλαν δυο αγενέστατοι χοντράνθρωποι στο γραφείο μου, ξάπλωσαν στις καρέκλες και άναψαν τσιγάρα, από την ΕΥΠ είπαν, έδειξαν και ταυτότητες κάποιας άλλης, άγνωστης σε μένα, υπηρεσίας. Άρχισαν τις απειλές για να τους πω τι ξέρω για τον Λεφανουί και το αρχείο του. «Δεν ξέρεις που έμπλεξες Πορφύρη» έλεγε ο ένας, «μίλα» έλεγε ο άλλος, «σε παρακολουθούμε μήνες και ξέρουμε με ποιον μιλάς και τι κάνεις με κείνη την τσουλίτσα την Χατζή στη Πάτρα». Τους ζήτησα να δω την άδεια του πρύτανη να με επισκεφθούν στο γραφείο μου, τους τόνισα ότι παραβίαζαν το Πανεπιστημιακό άσυλο. Δεν είχαν καμιά άδεια, ο ένας εκνευρίστηκε και άρχισε να κλωτσάει τα έπιπλα, «δεν μπορείς να πας πουθενά», είπε, «η Αθήνα είναι γεμάτη από μυστικές υπηρεσίες για την Ολυμπιάδα, όπου και να πας θα σε βρούμε και θα σε κάνουμε να τα ξεράσεις όλα». Τους έστειλα στο διάολο. Να προσέχω μου είπε με νόημα ο άλλος φεύγοντας, «να μην έχω την ίδια τύχη με τον Γάλλο».
Κλείδωσα το γραφείο, κατέβασα τα στόρια και τα τηλέφωνα και έμεινα να ηρεμίσω. Ο καταιγισμός των γεγονότων με είχαν ζαλίσει. Ότι και να συμβαίνει πρέπει να σχετίζεται με τη στάση μου στη LP-LP, ενδεχομένως με αυτή την επιτροπή να σχετίζεται και η δήθεν αυτοκτονία του Λεφανουί. Ότι περιέχει το αρχείο που μου έστειλε ο Λεφανουί και ότι συζήτησα μαζί του φαίνεται ότι ενοχλεί κάποιους ισχυρούς. Ίσως η στάση μας στην επιτροπή στην τελευταία της συνεδρίαση να απείλησε κάποια σχέδια τους.
Αργά το βράδυ ηρέμισα τελείως και κατέληξα σε ένα στοιχειώδες πρόγραμμα ενεργειών για τις επόμενες ημέρες. Είναι φανερό ότι απειλούμαι και κινδυνεύω. Οι σημερινές επισκέψεις έγιναν μόνο για εκφοβισμό. Ήθελαν να με πανικοβάλουν για να τους παραδώσω, χωρίς πολύ θόρυβο, το αρχείο του Λεφανουί. Αν ήταν να με ανακρίνουν κανονικά θα με καλούσαν στις υπηρεσίες τους. Αν παρανομώ κατέχοντας το επιστημονικό ερευνητικό υλικό που μου προώθησε ο γιατρός για να διευκολύνει την κοινή μας δουλειά, θα έφερναν κάποιο χαρτί από εισαγγελέα για να τους παραδώσω το αρχείο του, δεν θα πουλούσαν απλώς σκληράδα και τσαμπουκάδες όπως σήμερα. Πρέπει να μεταφέρω όλο το αρχείο μαζί με το ερευνητικό μου ημερολόγιο και αυτό εδώ το Ημερολόγιο Καταστρώματος σε ασφαλές μέρος, αν γίνουν πολύ δύσκολα τα πράγματα θα είναι τα μόνα διαπραγματευτικά μου χαρτιά, σε αυτό κατέληξα γρήγορα. Πρέπει ακόμα να προστατέψω τη Στέλλα και τον Λάσκο, είπαν ότι με παρακολουθούν πολλούς μήνες, ενδεχομένως να βρίσκονται και αυτοί σε κίνδυνο μιας και είναι οι μοναδικοί άνθρωποι με τους οποίους έχω μοιραστεί τους προβληματισμούς μου. Να φύγω από την Ελλάδα αυτή την εποχή το βρίσκω αδύνατο, πρέπει να έχει δίκιο αυτός που είπε ότι παρακολουθούν τα πάντα με αφορμή την Ολυμπιάδα. Χρειάζομαι χρόνο για να ερευνήσω σχολαστικά όλα τα δεδομένα του αρχείου και να οργανώσω τις κινήσεις μου χωρίς να αισθάνομαι ότι απειλούμαι. Ότι ξέρω και ότι είναι να μάθω ακόμη φαίνεται ότι είναι πολύτιμο. Αξίζουν τουλάχιστον όσο η ζωή του Λεφανουί.
Διάβαζες απορροφημένος, δεν παρατήρησες την Φρόσω που επέστρεψε κάθιδρη από τον καθημερινό της μαραθώνιο. Λίγες πιο κάτω ο Πορφύρης συνέχιζε με μερικές ακόμα γραμμές. Έγραφε:
9/11/2004 Κτήμα Δελακούρα, Κέρκυρα
Τώρα ξέρεις πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα και μπορείς να συνδυάσεις πλέον όλα τα κομμάτια αυτής της ιστορίας που άφησα πίσω. Μόνο εσύ θα μπορούσες να βρεις όλα αυτά που είναι γύρω σου και να ανασυνθέσεις το παζλ που δίνει νόημα στους κόπους τόσων πολλών τίμιων ερευνητών. Γράφω αυτές τις τελευταίες γραμμές σε αυτό που ονόμασα κάποτε Ημερολόγιο Καταστρώματος λίγο πριν αναχωρήσω με τη Στέλλα για το Μπουένος Άιρες, τώρα που φαίνεται ότι χαλάρωσαν τα μέτρα επιτήρησης. Κυνηγημένοι και με ψεύτικα χαρτιά θα φύγουμε, σαν εγκληματίες. Δεν είμαι σε θέση να συνεχίσω αυτό που προσπάθησα να ξεκινήσω με τον Λεφανουί, η υγεία μου δεν μου επιτρέπει μακροχρόνιους σχεδιασμούς και οι δυνάμεις μου είναι πολύ λίγες μετά από τόσους μήνες δίχως ιατρική φροντίδα και χωρίς συνέχεια στην θεραπεία που έπρεπε να είχα κάνει.
Πέρα όμως από αυτά ξέρω ότι η δική μου απόφαση να αποκαλύψω το σκάνδαλο της Τυραννίας της Υγείας, όπως το έχω ονομάσει, μπορεί να έχει άμεσες συνέπειες στην ασφάλεια ή και την ζωή ακόμα του καθηγητή Λάσκου. Θα πρέπει να γνωρίζεις ότι, την προηγούμενη ημέρα από εκείνη που πήγα στο Πανεπιστήμιο για να σου γράψω την Τελευταία Πράξη, μου τηλεφώνησε ένας απόστρατος στρατηγός της ελληνικής αστυνομίας, φίλος όπως είπε του Λάσκου. Μου είπε ξεκάθαρα ότι κάποιοι έχουν αποφασίσει να σκοτώσουν τον Λάσκο αν συνεχίσω να ισχυρίζομαι τα περί δολοφονίας του Λεφανουί ή αν συνεχίσω να ψάχνω την υπόθεση. Ευθύς εκβιασμός όπως καταλαβαίνεις, δεν μου άφησε καμία άλλη επιλογή πέρα από το να ασφαλίσω το αρχείο και τα ευρήματα της έρευνάς μου σε αυτό το δωμάτιο και να κάνω την πιο τίμια και αντρίκια πράξη που θα μπορούσα να κάνω: Να το βάλω στα πόδια, να εξαφανιστώ αφήνοντας να εννοηθεί ότι αυτό έχει να κάνει με την έκβαση της υγείας μου ή ότι είμαι ήδη νεκρός. Έτσι εξαφανίζονται και όλες οι νομικές μου δεσμεύσεις για την τήρηση του απόρρητου της δουλειάς της LP-LP, αφήνοντας παράλληλα ελεύθερα στην επιστημονική έρευνα τα απολύτως έγκυρα στοιχεία που μου έστειλε ο Λεφανουί και που τα κρατούσαν τόσο καιρό στο σκοτάδι.
Θα αντιλαμβάνεσαι πλέον τώρα ότι ίσως μόνο εσύ μπορείς να συνεχίσεις την έρευνα και να αποκαλύψεις τις λεπτομέρειες της υπόθεσης Λεφανουί. Εσύ δεν έχεις δεσμεύσεις και περιορισμούς σαν βαρίδια στα πόδια σου και δεν είσαι υποχρεωμένος να γνωρίζεις ότι, όλο αυτό το επιστημονικό υλικό που σου κληροδοτώ, αποτελούσε κάποτε το εφτασφράγιστο μυστικό αρκετών κυβερνήσεων. Ιδιόχειρη επιστολή με ημερομηνία παράδοσης του αρχείου μου σε σένα πριν από την εξαφάνισή μου καθώς και χαρακτηρισμού του ως ελεύθερου για περεταίρω επιστημονική έρευνα, θα βρεις στον φάκελο Φ.159.12. Χρησιμοποίησε την αν περαστεί ανάγκη. Επιπρόσθετα, όλα τα ευρήματα και τα δεδομένα που μου έστειλε ο γιατρός, ερμηνεύονται από την μέθοδο που εσύ επινόησες και καταλήγουν, όπως θα διαπιστώσεις, σε συγκλονιστικά αποτελέσματα. Αυτό είναι το συμπέρασμα της ερευνητικής δουλειάς μου αυτούς τους τελευταίους μήνες που κρύβομαι σε αυτό το σπίτι. Αυτό το τελευταίο δεν το γνωρίζει κανένας, μόνο εσύ και εγώ.
Πιστεύω ότι αντιλαμβάνεσαι την σπουδαιότητα των όσων έμαθες αλλά και τις συνέπειες από την δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή της μεθόδου σου στα επιστημονικά ευρήματα και τις στατιστικές που βρίσκονται σε αυτό το δωμάτιο. Γνωρίζω ότι το φορτίο της αποστολής που καλείσαι να αναλάβεις ότι είναι πολύ βαρύ και το μήνυμα που πρέπει να επιδοθεί επικίνδυνο.
Όπως σου είπα, οτιδήποτε και να αποφασίσεις να κάνεις από εδώ και πέρα θα το σεβαστώ. Καλή δύναμη.
Σπύρος Πορφύρης
«Έτσι ακριβώς σε σκιτσάρισα Φωτεινέ σε εκείνο τον τελευταίο πίνακα που δεν σε άφησα να τον δεις στο σπίτι μου, επειδή δεν τον είχα τελειώσει. Παντού λιακάδα και εσύ να κάθεσαι, όπως τώρα, στη σκιά, με ένα σουρεαλιστικό σύννεφο μέσα στο δωμάτιο ακριβώς πάνω από το κεφάλι σου. Μα τι συμβαίνει, εσύ τρέμεις.»
Δεν απάντησες, της έδειξες που να διαβάσει τις τελευταίες σελίδες από το Ημερολόγιο Καταστρώματος του Πορφύρη. Αμίλητος και σκιαγμένος βγήκες έξω στον κήπο για να πάρεις αέρα. Τρέμοντας από το φόβο και με ένα κόμπο στο στομάχι, άφησες μόνο το κορίτσι που είχε ζωγραφίσει όλα τα συναισθήματα που φωλιάζουν τώρα μέσα σου με μπλε, άσπρο και κόκκινο, τα χρώματα του μονοπατιού του Πορφύρη στο ανεπίδοτο γράμμα του. Βγήκες στο κτήμα για να τα συναντήσεις. Το σύννεφό σου σε ακολούθησε.
Σουρούπωνε. Από τη μαρμάρινη σκάλα η θέα του βαθύ μπλε της θάλασσας ανάμεσα στα κυπαρίσσια και τις ελιές και το γαλανό του ουρανού, έβαζαν στη μέση το κόκκινο των βουνών της απέναντι ακτής της Ηπείρου. Πράσινο σχεδόν μαύρο, μπλε της θάλασσας σχεδόν μαύρο και αυτό, κόκκινο ξανθό στα απέναντι ξεροβούνια και η αποθέωση του φωτεινού γαλάζιου στον ουρανό εναλλάσσονται σε αναλογίες που λες ότι τις επέλεξε για φόντο κάποιος θεοφοβούμενος Αναγεννησιακός ζωγράφος. Και μια πινελιά σκούρο κόκκινου της μοτοσικλέτα σου που μένει γερμένη για να ξαποστάσει πάνω στο λευκό χαλί από το χαμομήλι στο ξέφωτο μπροστά στο βενετσάνικο αρχοντικό. Καμιά η σχέση τους τώρα με τις αποχρώσεις των ίδιων χρωμάτων που σου επέδειξε πριν λίγες μέρες η άνοιξη, τότε που τα χρώματα ήταν απόλυτα και έδειχναν να ξεπηδούν από την φωτεινή παλέτα κάποιου ατρόμητου φωβιστή[2] ζωγράφου που είχε βαλθεί να αλλάξει τον κόσμο. Ξάπλωσες πάλι ανάσκελα δίπλα από την μοτοσικλέτα πάνω στα χαμομήλια, κάλυψες πάλι τα μάτια με τα μπράτσα για να αφουγκραστείς τα χρώματα καλλίτερα. Ο ήχος της σιωπής τους σε κυρίευσε μέσα στο απόλυτο μαύρο της επερχόμενης νύχτας. Το μαύρο του σκοταδιού, το μαύρο της μοναξιάς, το μαύρο του φόβου.
Στ’ αλήθεια φοβάσαι; Κάτω από άλλες συνθήκες η ερώτηση θα ήταν ένα καλό θέμα για ακαδημαϊκή συζήτηση. Ο φόβος ως αστάθμητος παράγοντας, ο φόβος ως αμαρτία, o αρχέγονος φόβος του θανάτου και της αιώνιας νύχτας που επακολουθεί, ο φόβος ως συνταρακτική συνειδητοποίηση μιας πραγματικότητας που ανακαλύπτεις μια στιγμή, αν και υπήρχε πάντα. Ο φόβος ως ύστατος εξολοθρευτής του υποσυνείδητου. Ο φόβος ως το τέλος της χαράς, ο φόβος της αυτογνωσίας και ο φόβος της επιβίωσης. Ξαπλωμένος ανάμεσα σε τόσα χρώματα που παραμόνευαν εκεί έξω, αυτό που νοιώθεις τώρα κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκό ερώτημα μπορεί να είναι. Έχεις φοβηθεί και παλιότερα, όμως οι εκδηλώσεις εκείνες τώρα σου φαίνονται λιγότερο σημαντικές. Τα χιλιόμετρα που κατάπινε η μοτοσικλέτα σου, με το μικρό δαχτυλάκι του δεξιού χεριού να έχει πιαστεί κοκαλωμένο στη θέα του τοπίου που φεύγει δεξιά και αριστερά, όταν συνειδητοποιούσες την ταχύτητα από τις διακεκομμένες διαχωριστικές γραμμές στην άσφαλτο που σε πυροβολούσαν ακατάπαυστα σαν πυρά τροχιοδεικτικά. Ο φόβος από το μαύρο της αβύσσου που σε περίμενε στα βάθη της θάλασσας όταν σκαρφαλωμένος πάνω στη κουπαστή περίμενες κάτι να σε σπρώξει σε κείνη τη βουτιά που δεν τόλμησες. O φόβος του νεοσύλλεκτου φαντάρου περνώντας την πύλη του στρατοπέδου κατάταξης. Και κάποιοι άλλοι ακαθόριστοι φόβοι, που γίνονται κομμάτι του εαυτού σου όταν κοιμάσαι, την στιγμή που μονομαχούσε η λογική και η ανεξέλεγκτη φαντασία. Φόβοι που αρκούσε μια πράξη καλής θέλησης για να τους στείλει στη λήθη με ένα απλό άνοιγμα των βλεφάρων για να επανέλθεις στο γνώριμο περιβάλλον των σκιών του δωματίου σου.
Ο φόβος που νοιώθεις τώρα είναι διαφορετικός. Φόβος πρωτόγνωρος, ασυνήθιστος, φόβος άγνωστος. Ο φόβος που ωριμάζει κάτω από τη σκιά της φρίκης. Της φρίκης που μπορεί να αναπαραστήσει το μαύρο της νύχτας, το μαύρο του σκοταδιού και όσων κρύβει το μαύρο της μοναξιάς. Της φρίκης της γραμμένη με το ίδιο φ όπως εκείνο το φ του φόνου.
Αρκεί ένα φ για να το διώξει κανείς το φόβο είχε διδάξει ο Λάσκος στον Πορφύρη. Ένα φύσημα και θα εξαφανιζόταν. Συνειδητοποιείς ότι αυτό που έχει συμβεί σε σένα είναι ότι, διαβάζοντας την ιστορία του Πορφύρη, ρούφηξες το φόβο μέχρι να γεμίσει με αυτόν κάθε κυψέλη των πνευμόνων σου. Παρακολουθήσεις του προσωπικού απόρρητου από μυστικές υπηρεσίες ή έστω η υποψία ότι αυτές γίνονται. Ίντριγκες ανεξέλεγκτων επιτροπών, γιατροί που εκφοβίζουν υγιείς, ασφαλιστές που πουλάνε τα προϊόντα τους στηριγμένοι στον φόβο που σπέρνουν οι προηγούμενοι, διαφημίσεις προϊόντων ασφάλειας που ασφαλίζουν καλά, κλειδώνοντας τους φόβους των νοικοκυραίων, μπας και δραπετεύσουν αυτοί μια νύχτα μέσα από κάποιο τους όνειρο. Και για πρώτη φορά φοβάσαι με όλα αυτά που σου αποκάλυψαν τα νούμερα και τις στατιστικές της τέχνης σου επιβεβαιώνοντας όλα τα προηγούμενα. Όλα αυτά που υπάρχουν εκεί έξω, συνθέτοντας μια τεράστια βιομηχανία του τρόμου της σιωπής και που συνειδητοποίησες απότομα την τραγικότητα της ύπαρξή τους, αλλά και το πόσο πολύ σε αφορούν. Το δικό σου φ δεν τον έδιωξε τον φόβο, το αντίθετο έγινε.
Ανοίγεις τα μάτια. Παραμένεις ξαπλωμένος πάνω στο ίδιο ξέφωτο με τα χαμομήλια αλλά τώρα έχεις πάρει τη στάση του εμβρύου. Αυτή τη φορά δεν αρκεί το άνοιγμα των βλεφάρων για να σε επαναφέρει στη σιγουριά του γνώριμου περιβάλλοντος των σκιών του δωματίου σου. Τα χρώματα έχουν εξαφανιστεί, το μαύρο της νύχτας έχει καλύψει το μπλε της ελευθερίας σου, έχει καταπατήσει το λευκό της αυτοπεποίθησης, εξαφάνισε τις πινελιές του πορφυρού του έρωτα και όλες τις ενδιάμεσες αποχρώσεις τους που καθορίζουν τα υπόλοιπα συναισθήματα. Ο φόβος έχει καλύψει τα πάντα, κυριαρχεί σαν άγριο αιλουροειδές πάνω σε όλα. Σε πιάνει πανικός, ιδρώνεις και λαχανιάζεις λες και έτρεξες χιλιόμετρα. Ψάχνεις την κατεύθυνση για το σπίτι, αναζητάς κάτι που να σε οδηγεί στο φως της Φρόσως αλλά μάταια. Χάνεσαι μέσα στο δάσος με τα κυπαρίσσια, σκοντάφτεις πάνω τους και ματώνεις πάνω στις πέτρες. Μέσα στο σκοτάδι ξεχωρίζεις ένα λευκό σημείο να αντανακλά πεισματικά ότι απέμεινε από τη λευκότητά του μέσα στο απόλυτο μαύρο. Το φρεσκο-ασβεστωμένο τοιχάκι του αρχαίου πηγαδιού του κτήματος συνεχίζει να αντιστέκεται πεισματικά στο μαύρο που το περιβάλλει. Στέκεις σκυφτός να ξελαχανιάσεις στο άνοιγμα του πηγαδιού πάνω από το απόλυτο μαύρο του, που μπροστά του ωχριά και το μαύρο της νύχτας που σε περιβάλλει. Στο βάθος του η απόλυτη μοναξιά, Γύρω σου παντού ο φόβος.
Φαντάζεσαι τον εαυτό σου να καθρεφτίζεται στο μαύρο νερό του πηγαδιού. Λες και είναι κάποιος άλλος αυτός που αφηγείται σε δεύτερο πρόσωπο τις σκέψεις του για το σκοτάδι και εσύ η αντανάκλασή του στο χείλος του πηγαδιού. Θέλεις αυτός να είναι εκεί, πάνω στο νερό που απορροφά κάθε σκέψη όπως τους ήχους που δεν αφήνονται να ξεφύγουν από την άβυσσο. Μένεις έτσι με τις ώρες και ακούς το πρόσωπο που πιστεύεις ότι είναι στο βάθος του πηγαδιού, να διηγείται την ιστορία σου απολογούμενος σε δεύτερο πρόσωπο. Ακούγεται για ώρα ο μονόλογος του να σιγοψιθυρίζει για ένα καταθλιπτικό πρωινό μέσα στη μοναξιά σου στο Πανεπιστήμιο, για ένα ταξίδι μετά από μια απρόσμενη πρόσκληση, για τη συνάντηση με ένα κορίτσι, για ένα κυνήγι χαμένου θησαυρού και στο τέλος για το απόλυτο μαύρο ενός δάσους σαν και αυτό. Επαναλαμβάνει με λεπτομέρεια όλα όσα σκέφτηκες και διηγήθηκες στη ζωγράφο σου κατά τη διάρκεια αυτών των κοινών σας ημερών, που τα περισσότερα τα ήξερε όπως φαίνεται από τα χρώματα που διάλεξε για να σε ζωγραφίζει. Και αφού τελείωσε ότι ήταν να πει σώπασε. Κάνεις α για ν’ ακούσεις τον αντίλαλο στο πηγάδι, για να δεις αν σε ακούει και ο άλλος, το πρώτο πρόσωπο. Τίποτα, καμία απόκριση. Ο ήχος της σιωπής κυριαρχεί, δεν ακούγεται ούτε το α που φώναξες, το κατάπιε και αυτό το μαύρο. Το ίδιο μαύρο του φόβου που κάλυψε τα χρώματα, το ίδιο που σε εμποδίζει να εκφράσεις τα συναισθήματα. Τώρα ακούγεται μόνο το πλιτς πλιτς που κάνουν κάποια δάκρυα σου που φτάνουν στην μαύρη επιφάνεια κάπου εκεί στο βάθος, διακόπτοντας έτσι εκείνο το μονότονο βούισμα, τον ήχο της σιωπής τους, που τόσα χρόνια σε μπούκωνε.
Σε λίγο θα ξημέρωνε. Ένα αεράκι φύσηξε από τη μεριά της θάλασσας και έκανε τα πάντα να αναρριγήσουν. Είπες ότι τώρα θα κάνει φρου και εκείνος ο πολύχρωμος μύλος της πιτσιρίκας που ονειρεύεται χαμογελώντας το δικό της αδύνατον μέσα στην αγκαλιά της μάνας της στην αυλή του ψυχιατρείου, αδιαφορώντας για την ανάμνηση των τόσων μαύρων χρόνων της έγκλειστης τρέλας των κλειδωμένων συναισθημάτων γύρω της. Με αυτή την εικόνα στο μυαλό, μια ξαφνική και αναπάντεχη σκέψη κάνει τα πάντα να λάμψουν. Τα χρώματα είναι ακόμη εκεί έξω, συνεχίζουν να υπάρχουν όλα πάνω στον χάρτινο μύλο της μικρής. Το πρωινό φως του θα ξαναφέρει σε λίγο το άσπρο στα χαμομήλια, το μπλε της θάλασσας και την πινελιά του κόκκινου της μηχανής που σε περιμένει γερμένη ερωτικά στο πλάι. Ένα αεράκι σαν αυτό, θα τα ανακατέψει σε όλους τους συνδυασμούς και θα κάνει πάλι τα μάτια της μικρής να λάμψουν όταν ξανασυναντήσει το εκτυφλωτικό λευκό που δημιουργεί η εναλλαγή των χρωμάτων, βλέποντας τον μύλο της να κάνει φρου. Και τότε κάτι άναψε μέσα στο σκοτάδι σου σαν μια προφητική πινακίδα από νέον. Στην αρχή μια αχνή κόκκινη λάμψη και μετά συνεχείς μπλε αστραπές μέχρι να σταθεροποιηθεί στο τέλος το εκτυφλωτικό λευκό του. Ένα μακρόσυρτο φφφ έστειλε με ανακούφιση όλο το μαύρο που φώλιαζε μέσα σου να συναντήσει το μαύρο της νύχτας. Με κλειστά μάτια ακολουθείς κάποιο δρόμο που προσδιορίζει μια ακαθόριστη πυξίδα μέσα σου, φωτισμένος λες από αυτό το φως που άναψε έτσι αναπάντεχα. Μετράς τα σκαλιά της βίλας της Μπενεφιτσέντζα με κλειστά τα μάτια, ξέρεις ότι ήταν πάντα δεκαεφτά και φτάνεις στο πλατύσκαλο. Ανοίγεις τα μάτια μόνο όταν ανοίγει η βαριά πόρτα της εισόδου της βίλας. Το αμυδρό φως από τη λάμπα στο κρυφό δωμάτιο με το αρχείο του Πορφύρη στο βάθος είναι ικανό να σε τυφλώσει. Ξέρεις ότι είναι εκεί και σε περιμένει. Περιμένεις λίγο για να συνηθίσουν τα μάτια στο μη σκοτάδι. Συνεχίζει απορροφημένη να διαβάζει κάτι από το αρχείο του Πορφύρη. Η αντανάκλαση του μπλε της οθόνης του υπολογιστή ζωγραφίζει στο πρόσωπό της ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο, ίδιο με εκείνο που είχε η μικρή που περίμενε τον χάρτινο μύλο της να κάνει φρου.
«Είμαι ερωτευμένος μαζί σου» της ψιθύρισες σε πρώτο πρόσωπο.
[1] Το μέγιστο ποσοστό που επιτρέπεται να μειωθεί η αξία μιας μετοχής μέσα στην ίδια χρηματιστηριακή συνεδρίαση.
[2] από τη γαλλική λέξη -fauve που μπορεί να μεταφραστεί ως άγριο θηρίο, αγρίμι. Βραχύβιο καλλιτεχνικό κίνημα των αρχών του εικοστού αιώνα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου